1942-1944 Burgemeester Pisters

Afbeeldingen | Bronnen ©: MSDesigner, Historiehuis van de Maasvallei, A.P.M. Cammaert, Wikipedia, Collectie Stadsarchief Amsterdam: affiches, serie A

Na het overlijden van burgemeester Eussen in 1942 solliciteerde de heer B.H.G. Pisters (roepnaam Sjir) gemeenteambtenaar uit Valkenburg op de ontstane vacature en werd door de Duitsers op 12 augustus 1942 aangesteld als burgemeester van Elsloo en zou dat blijven tot aan zijn arrestatie op 18 september 1944 toen Elsloo door de Amerikanen bevrijd werd. Als officiële bevrijdingsdatum staat overigens 17 september vermeld; maar dat betrof een Amerikaanse verkenningseenheid die vroeg in de avond tot boven op de Maasberg is gereden en daarna weer omdraaide om een dag later op 18 september met reguliere troepen Elsloo te bevrijden.

Pisters werd op 26.08.1902 in Valkenburg geboren en overleed op 03.03.1976.
Hij was vanaf zijn 16e jaar ambtenaar op de afdeling Secretarie en ambtenaar Burgelijke Stand van de gemeente Valkenburg. Hij was in die tijd ook lange tijd waarnemend-secretaris en waarnemend-ontvanger. Toen hij tot burgemeester van Elsloo benoemd werd, was hij al zo'n 25 jaar ambtenaar.
Eigenlijk was hij na de benoeming verplicht om ook in Elsloo te gaan wonen, maar blijkbaar was daar geen geschikte woning te vinden en kreeg hij toestemming om tot januari 1944 in Valkenburg te blijven wonen. Omdat er na het verstrijken van deze dispensatie nog geen woning in Elsloo voorhanden was, verhuisde het gezin in januari 1944 naar Beek. (met toestemming tot januari 1946 !!)

Pisters geen lid NSB

In eerdere publicaties -en daaruit voortvloeiend ook op deze website- werd vermeld dat Pisters lid was van de Nationaal Socialistische Beweging (N.S.B.) Maar dat blijkt onjuist te zijn.

Het verzoek om onderzoek te doen naar de juistheid van het vermeende NSB-lidmaatschap en de invulling van het burgemeestersambt door Pisters kwam van diens kleindochter Ine Pisters, historica en cultuurwetenschapper, die aan UGent studeerde. Zij doet hier al een tijd zelf (archief)onderzoek over en bezorgde ons onderstaand document uit het archief van de (voormalige) gemeente Elsloo.

Op 19 augustus 1942 vlak na zijn benoeming, heeft burgemeester Pisters middels onderstaande brief aangegeven dat hij geen lid van de NSB was.
Ook tijdens zijn proces in december 1946 heeft de rechtbank verklaard dat hij geen lid van de NSB is geweest. dat blijkt uit onderstaand krantenartikel uit het "Limburgsch Dagblad". Heerlen, 10-12-1946, p. 7

Op 14 mei 2024 hebben Guus Peters en Wim Hanssen de documenten in de deelcollecties "NSB" alsmede "Verzet" in de oorlogscollectie van Harie Rouvroye onderzocht. Daarbij werden geen notities over burgemeester Pisters gevonden die in de oorlogsjaren tussen 12.08.1942 en 18.09.1944 burgemeester van Elsloo was. Ook in de meer dan 100 pagina's tellende inventarislijst van deze oorlogscollectie werden geen verwijzingen naar burgemeester Pisters gevonden.

Harie Rouvroye heeft ook beschreven dat Pisters een tolerante houding had ten opzichte van Elsloose ambtenaren die in het verzet zaten en waarvan hij op de hoogte was,. Door die houding maakte hij het mogelijk dat zij hun verzetswerk konden blijven uitvoeren. Veelal ging het om het vervalsen van persoonsbewijzen en andere documenten.

Ook probeert Pisters de opgepakte onderduiker Jan Hoeveler uit Terhagen vrij te krijgen die op 03.08.1944 gearresteerd werd, zo lezen we in Herinneringen aan oorlog en bevrijding in de Maasstreek - Harie Rouvroye 1995 © pagina 65 ⇢
Hieronder de brief die Pisters stuurde.

Overigens is het moreel en historisch niet zo belangrijk of Pisters lid was van de NSB. Hij was ongetwijfeld Duitsgezind, anders had hij de benoeming in Elsloo niet gekregen. Maar wijlen Harie Rouvroye heeft in eerdere publicaties meermalen aangegeven dat Pisters de Elsloose gemeenschap tijdens zijn burgermeesterschap geen schade heeft berokkend. Tijdens zijn rechtszaak in december 1946 waren er ook drie getuigen a decharge die gunstige verklaringen over de burgemeester aflegden.

Pisters veroordeeld

Op 10 augustus 1944 -toen de geallieerden in fors tempo met de bevrijding bezig waren- stuurde Pisters een brief naar de Duitse Sicherheitsdienst (S.D.) dat onderwijzer H.H.A. Meijers uit Meers-Elsloo zich bezig hield met onderduikers en Joden. Lees hier meer over dat verzetswerk in Meers ⇢
Enkele dagen later is hij naar de S.D. gegaan en heeft verzocht de brief als niet geschreven te beschouwen. Gelukkig hebben de Duitsers niets met die brief gedaan. Maar je mag op zijn minst stellen dat Pisters daarmee onverantwoord is opgetreden.

Na de oorlog heeft hij tijdens zijn rechtszitting het sturen van de brief niet ontkend. Dat blijkt uit bovenstaande krantenartikel. De redenering dat hij dacht dat verzetsman Meijers slechts een berisping zou krijgen, is op zijn best naief te noemen.

Pisters bleef in functie tot aan de bevrijding van Elsloo op 18 september 1944. Die dag werden in Elsloo 16 NSB-ers en Duitsgezinden door de OD (Ordedienst) gearresteerd. De OD bestond in Elsloo uit ongeveer 40 manschappen.
Een van de arrestanten was burgemeester Pisters, hij werd diezelfde dag nog overgebracht naar Maastricht.

De overige arrestanten werd opgesloten in zaal Janssen in de Julianastraat. Heel even kwam het daarbij tot onverkwikkelijke taferelen toen enkele bewakers de arrestanten de Julianastraat met handvegers wilden laten schoon vegen. De commandant P. Thomassen van de OD greep in en de arrestanten werden daarna met rust gelaten. Enkele weken later werden ook zij naar Maastricht overgebracht. De eersten keerden binnen korte tijd terug in Elsloo, de overigen na berechting binnen een jaar.

Behalve burgemeester Pisters. Hij bleef in voorarrest en was gedetineerd in Kamp Spekholzerheide. Na de oorlog werd hij aangeklaagd en op 16.12.1946 schuldig bevonden aan verraad. Hij werd veroordeeld tot 3,5 jaar cel onder aftrek van 2 jaar (!) voorarrest alsmede ontneming van 10 jaar kiesrecht. Ofschoon er drie getuigen a decharge waren die gunstige verklaringen over de burgemeester aflegden, werd het vonnis uitgesproken als geëist. Volgens alles is hij daarna niet lang meer gedetineerd geweest en kwam hij vervroegd vrij. Ten tijde van de rechtzaken woonde zijn gezin nog in Beek.

Hieronder de aankondiging op 24.11.1945 van het feitelijk ontslag van Pisters ingaande 01.10.1944 (klik op afbeeldingen voor vergroting)

NSB-burgemeester Regout van Beek

In de 2-delige boekenserie "Het verborgen front" van A.P.M. Cammaert. Ondertitel "Een geschiedenis van de georganiseerde illegaliteit in de provincie Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog" lezen wij onderstaand opmerkelijk verhaal op pagina 1136.

Daaruit blijkt dat NSB-burgemeester Regout van Beek de illegale activiteiten van Meijers uit Meers al op 4 juli 1944 aan de Duitsers gemeld heeft!
Van Regout verbaast dat geraadpleegde andere onderzoekers niet. Hij was een fanatieke en zelfs misdadige collaborateur.

Hierboven heeft u kunnen lezen dat burgemeester Pisters van Elsloo eenzelfde melding aan de Duitsers heeft gedaan op 10 augustus 1944. Enkele dagen later heeft hij de SD overigens verzocht deze brief als niet geschreven te beschouwen. Overigens heeft de auteur A.P.M. Cammaert in zijn serie niets over burgemeester Pisters vermeld.

Tekst pag 1136: Le Jeune vond een nieuwe grensovergang ter hoogte van het dorpje Kleine Meers bij Stein, waar de Maas de grens met België vormt. Hoofdonderwijzer H.H.A. Meijers zorgde ervoor dat Le Jeune veilig de Maas kon oversteken. Wellicht verrichtte Meijers ook zelf af en toe koeriersdiensten op de nieuwe route naar Brussel, die van Kleine Meers naar Belgisch Eisden liep. Vandaar sloot een mijnwerkerstrein aan op het traject naar Brussel. In het voorjaar van 1944 viel deze verbinding weg. Sindsdien reisde Le Jeune met auto's van een groot kruideniersbedrijf uit Eisden naar Brussel, waar hij zich in april op verzoek van Weidner c.s. had gevestigd. Ondanks enkele tegenslagen bleef de Zwitserse Weg A tot kort voor de bevrijding van Brussel, op 3 september 1944, in gebruik. In het voorjaar en de zomer vielen achtereenvolgens B. Nijkerk, P. Veerman en J. Le Jeune in Duitse handen.
Veerman en Le Jeune werden op 22 juni 1944 tijdens een razzia in Brussel opgepakt. Nijkerk kwam in Neuengamme om het leven. Le Jeune werd vrijgelaten, Veerman belandde in Duitsland waar hij tot de bevrijding dwangarbeid moest verrichten.

Onderwijzer Meijers ontsnapte ternauwernood aan arrestatie. Op 4 juli 1944 liet de N.S.B.-burgemeester van Beek, A.M.J.A. Regout, zijn partijgenoot, commissaris van de koningin in Limburg M.V.E.H.J.M. de Marchant et d'Ansembourg, weten dat het schoolhoofd uit Kleine Meers zich inliet met de illegaliteit. Hij voegde eraan toe de Sipo hierover tot dusver niets te hebben meegedeeld. Een telefonist op het provinciehuis in Maastricht, J.A. Knoop, had het gesprek afgeluisterd. Hij liet Meijers meteen waarschuwen. Deze nam het zekere voor het onzekere en dook - tijdelijk - onder. Dat was maar goed ook, want enkele dagen later verscheen de Sipo in het Maasdorpje. (noot 48)
Noot 48 verwijst naar pag 1151: G.A.M. Archief Commissaris van Politie, P.R.A.-Maastricht, nr. 902 W (1945): M. de Marchant et d'Ansembourg

+ De online versie van "Het verborgen front" van A.P.M. Cammaert vindt u hier ⇢

+ In "Het verborgen front" staat dit interessante over Elsloo: Hoofdstuk 6-2: https://pure.rug.nl/ws/portalfiles/portal/14543324/06_h6-2.pdf pagina 677 - 682

In persoonsregister van het "Het verborgen front" (achterin deel II)
- B.H.G. Pisters staat niet vernoemd.
- J. Odekerken uit Elsloo vernoemd (verwijzend naar pagina 680)
- L. Driessen uit Elsloo vernoemd (verwijzend naar pagina 680)
- H.H.A. Meijers uit Meers vernoemd (verwijzend naar pagina's 680-681-1047-1136

Bronnen over burgemeester Pisters

+ Op de website "Oorlogsbronnen" wordt Pisters wel vermeld, maar de pagina bevat geen inhoudelijke informatie ⇢

+ Regioarchief Sittard-Geleen omslag B.H.G. Pisters ⇢

+ B.H.G. Pisters staat niet op lijst NSB-leden ⇢

+ Heemkundesnippers 1990 pagina 1 wordt Pisters NSB-burgemeester genoemd ⇢

+ Boek "Herinneringen aan oorlog en bevrijding in de Maastreek" 1995 pagina 44 wordt Pisters NSB-burgemeester genoemd ⇢

+ Heemkundesnippers 1996 pagina 31 onderaan wordt Pisters NSB-burgemeester genoemd ⇢

+ Rapport 10.08.1943 burgemeester Pisters over afgeworpen geallieerde pamfletten ⇢

+ Burgemeester Pisters geeft politie op 08.09.1943 opdracht om met harde hand eind te maken aan zingen anti-Duitse liedjes. Herinneringen aan oorlog en bevrijding in de Maasstreek - Harie Rouvroye 1995 © pagina 61 ⇢

+ Burgemeester Pisters probeert op 03.08.1944 opgepakte onderduiker vrij te krijgen. Herinneringen aan oorlog en bevrijding in de Maasstreek - Harie Rouvroye 1995 © pagina 65 ⇢

+ Meer over het verzetswerk in Meers ⇢

+ De arrestatie van Pisters op 18.09.1944 in Herinneringen aan oorlog en bevrijding in de Maasstreek - Harie Rouvroye 1995 ©- pagina 69 ⇢

+ Boek "Op het netvlies gebrand" 2020 pagina 300 en verder, met bovenstaande bronnen, wordt Pisters NSB-burgemeester genoemd ⇢

Bronvermelding: NIEUWE BURGEMEESTER TE ELSLOO De heer B. H. G. Pisters uit Valkenburg benoemd.. "Limburger koerier : provinciaal dagblad". Heerlen, 12-08-1942, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 29-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010326349:mpeg21:p002

OORLOGSBURGEMEESTER PLEEGDE VERRAAD Hij bracht een illegaal complot aan.. "Gazet van Limburg". Maastricht, 09-12-1946, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 29-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMCC01:048010060:mpeg21:p00002

Een brief aan de Sipo. "Limburgsch dagblad". Heerlen, 10-12-1946, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 29-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010416290:mpeg21:p007

BIJZONDER GERECHTSHOF TE ROERMOND DEED UITSPRAAK.. "Gazet van Limburg". Maastricht, 16-12-1946, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 29-04-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMCC01:048010066:mpeg21:p00003