De Hwakkel
Waar “de weg Achter de weiden’ vanuit het Einde begint, vertrekt nog een tweede veldweg: de Hokelderweg. Deze loopt naar de Hokel (de Catsoppenaere spreken van Whakkel en Whakkelderwaeg), het hoog gelegen grensgebied met Beek. De Hokel wordt in het zuiden begrensd door het bovenste gedeelte van de Horsterweg. De grenzen naar het noorden met het Heestert zijn moeilijker aan te geven. Ooit zullen die duidelijker zijn geweest, toen het Heestert (“ (“ut Haestert”) nog bos was. De grens ging hier over land dat “in het hout (bos)” lag. Ook naar Catsop toe zijn de grenzen van de diverse gebieden moeilijk aan te geven.

Het gebied  in de hoek van de Hokelderweg met de “weg achter de weiden” , wordt “achter de weije” genoemd. Het gebied in de helling tussen de Hokelederweg en de Horsterweg  is “op de gebraoke wei”.  
“Gebraoke” betekend gebroken en dat is het omzetten van weiland in akkers. De term “brecken” komen we ook tegen bij het omzetten  in akkers van “grausen”  (een Graus was een niet omheinde weide zijn die twee keer per jaar gehooid werd of waar het vee op gehoed werd).

1950 De Hwakkel, de Hoos, de Hoosterberg en de Geversdel

De eigenlijke Hokel ligt op het plateau aan de grens met Beek. Whakkel of Hoockel is een verbastering van Hoogkuil. Waarschijnlijk een benaming voor een hoog gelegen inzinking in het terrein. Op de Hokel ligt tenslotte ook het hoogste punt van Elsloo.  

In de archieven duidt men veel van de percelen die later op de Hokel liggen met “aan de weg die naar Geverik gaat” of  “grenzend aan het Heestert”. Maar het meeste komt een verwijzing naar de Horst voor, “aen die Horst op de Hoechcule”. Het heeft er alle schijn van dat de Hoogkuil in eerste instantie een apart, beperkt gebied was (een inzinking in het landschap of iets dergelijks)  wat aan de Horst grensde. Later is de naam overgegaan op de percelen in een groter gebied. Ruwweg kan men stellen dat van het gebied tussen de Hokelderweg en het Seeckendaalstraatje een helft Hokel en de andere Heestert is.

Foto: De Whakkel en het Haestert gezien vanaf de Heuvel met boerderij Maas op het hoogste punt van Elsloo, 111 meter boven NAP. (Foto Guus Peters)

De Hokel was grotendeels kasteelbezit. Voor de ruilverkaveling was de Hoakelderwaeg een holle weg (hij was wel minder diep dan de Horsterweg). Nu is hij grotendeels opgevuld en kent nog maar enkele lagere begroeide taluds. Het ontstaan van holle wegen blijft steeds vraagtekens bij ons oproepen. Er is geen eensluidende verklaring voor. Volgens ons kan de achtergrond per weg verschillen. Zo is de Hokelderweg  in oorsprong een doodlopende weg die pas in recentere tijden (19e eeuw) verder is uitgediept.

Geverikkerweg
In de archieven komen we in het gebied van de Hoakel het “Geverigerweeghsken” en / of het “Gevereycker voetpadt” tegen. Deze naam kunnen we niet goed plaatsen. De overlevering weet alleen te vertellen dat men naar Geverik over de Horst ging. Maar de Horsterweg was in ieder geval niet de Geverikerweg. Het lijkt erop dat de Geverigerweegh een andere naam voor de Hokelderweg is geweest. Die komt overigens ook niet als Hokelderweg in de archieven voor.  Tussen de Hokelderweg en de Horsterweg (over de Gebroake wei) heeft tot de ruilverkaveling een voetpad bestaan wat later een verbindingsweg werd, waarover men  via de Horst naar Geverik kon gaan. Hiervan kennen we geen aparte naam. Dit zou het gezochte Geverikkervoetpad kunnen zijn. Maar ook de Hokelderweg zelf heeft in het verlengde een voetpad over de Hokel naar Geverik gekend.

De nu opnieuw beboste Hoosterberg (Foto Guus Peters)

De Hoos
De Horst,  (de Catsoppenaere spreken van de Hoos. (“Ich gaon de Hoos op”) is het hoger gelegen terrein tussen de Horsterweg en het droogdal welk vanaf het plateau van Schimmert (vliegveld) door Catsop naar de Maas loopt. Horst of Hoersch betekent hoger gelegen stuk grond. Soms word hier aan toegevoegd beboste of met struikgewas begroeit. Gezien de ligging vanuit Elsloo en de bebossing, een voor de hand liggende verklaring. De Horst kan men onderverdelen in de Horst zelf,  Achter de Horst (aan de weg van Beek naar Geulle,  het raakpunt met de weg heet overigens de Keermorgen )  en de “Horsterberg”  (de steile beboste hellingen). De grens met Beek heet boven op de Horst de Geverikkerrein.

Het voorste gedeelte van de helling (waarin afgelegen een huis ligt), kent vergravingen. Hier heeft men zand en misschien ook kiezel gedolven. O.a. het zand dat gebruikt is voor de bouw van de St Augustinuskerk. Gedeelten van de helling waren ook kerkbezit. Dit stuk heet Kitseberg. Kitse komt van kitzel wat kiezel betekend.

De Horsterweg. Mooier kan het begrip holle weg niet worden uitgedrukt... (Foto Guus Peters)

De Hoosterwaeg ofwel Horsterweg komen we ook onder de naam "Valkenburgerweg" tegen. Hij maakte ooit deel uit van een belangrijke interlokale verbinding die als een afsplitsing van de Gemeyn Heerstraat op de Dries via de Horst naar Valkenburg en andere plaatsen liep. Hierbij moet men bedenken dat Valkenburg zelf weer een belangrijk knooppunt in doorgaande wegen (o.a. naar het middeleeuwse graancentrum Aubel en Aken). Maar de Horsterweg sloot ook aan op de weg naar Maastricht, de voorloper van de huidige Rijksweg en autoweg. Ondanks dit interlokaal belang gaat de Horsterweg toch in oorsprong terug op een doodlopende weg mogelijk een veedrift vanuit Catsop naar hoger gelegen weidegebieden.

Kaart uit 1815. Kitseberg, Geversdel en deel van de Horst. Op de Kitseberg ligt een perceel waardoor de Horsterweg loopt. De grote percelen waren kasteelbezit. Opvallend is dat  de Hoakelderweg niet als holle weg is ingetekend, de Horsterweg wel. Dit betekend dus dat de Hoakelderweg  pas na 1815 is verdiept. Verder ziet men vaag een voetpad als verbinding tussen de Hokelderweg en de Horsterweg.

In de steile zuidhelling van de Horst heeft tot in de eerste wereldoorlog een bos gestaan. Dit werd toen door het kasteel gekapt i.v.m. de schaarste aan hout vanwege de oorlog en dus hoge prijzen. Volgens de overlevering is hout uit dit bos toen ook is gebruikt om een schuur in Catsop te bouwen. Dit was niet de eerste keer dat dit bos gekapt werd. Al in de 16e eeuw wordt het gekapt om het hout aan de inwoners van Geulle te verkopen om er huizen van te kunnen bouwen. (We hebben ons afgevraagd waarom Geulle toen in een keer veel hout nodig had en dat zelf niet kon opbrengen. Misschien is er brand geweest of verwoestingen)  Op de Horst heeft in de 15e eeuw een legerkamp van Karel de Stoute van Bourgondië gelegen. Hij streek hier met zijn leger neer tijdens een van zijn veldtochten toen hij onderweg was van Maastricht naar Roermond. Dit gebeurde twee keer (zowel  op de heen als op de terugweg). De plaatsen waar de tenten gestaan hadden moeten tot  ver in de 20e eeuw zichtbaar geweest zijn als vierkanten in het terrein aan de weg Geulle-Beek.. Misschien houdt de, niet nader bepaalde naam.  “de Wijnkelder” onder de Horsterberg verband met dit kamp als herinnering aan de wijnvoorraad van het leger.

1803

1935

Kaarten hierboven: Het beschreven gebied in 1803 en 1935. Het wegenstelsel rond de Horst in een groter verband geplaatst. Ter verduidelijking zijn de doorgaande wegen rood, de veldwegen groen en de voetpaden bruin gekleurd. Duidelijk kunnen we op de linkerkaart zien dat op de Horst bos staat (nu herplant), dat de Hokelderweg doorliep tot de weg van Beek naar Geulle en nog geen holle weg was.  Op de rechterkaart is het bos gekapt, is de verbinding over de Hokel  verbroken en is de Hokelderweg wel een holle weg. Verder  ziet men de voortzetting van de Horsterweg als onderdeel van de verbinding met Valkenburg en met de voorloper van de Rijksweg / autoweg naar Maastricht.

De Geversdel
Zoals reeds onder de Horst aangegeven loopt langs de berg een droogdal. Het stuk hiervan langs de Horst en de weg Catsop - Geulle over tot aan de Holstraat is de Geversdelle. Het delle betekent "dal". Voor "gevers" hebben wij geen verklaring. De oorspronkelijke naam is overigens niet Gevers- maar Gevens of Geventsdelle. Evenals de Hoakel en de Horst was ook de Geversdel grotendeels kasteelbezit.

De delle is altijd een drassig gebied geweest. Derhalve bestond -en bestaat- er langs de Hoosterberg een vloedgraaf. De veldweg welke langs de Horsterberg voert en doorloopt als voetpad naar de weg Beek-Geulle is de weg onder de Hoosterberg. Eertijds kon men dit pad (deels over andere wegen) vervolgen tot aan Geverik, bij Beek. Verder lag er aan de voet van de Horsterberg een graaf, het laatste stuk hiervan was de Esschengraaf.

De Geverdelle oftewel Onger de Hoosterberg vanuit het gezicht naar Catsop. Links loopt de Eykskensweg. In het midden ligt boerderij Cremers aan de Geversdelleweg. (Foto Guus Peters)