Erfgoedbeleid

De gemeente Stein heeft een rijk verleden. Als één van de eerst bewoonde streken van Nederland zijn er al tal van archeologische vondsten gedaan, en barst deze streek van het bijzonder erfgoed. Tot voor kort werd dit echter amper beschermd, met het verdwijnen van waardevolle gebouwen en elementen tot gevolg. Om ook dát tot het verleden te laten behoren, is vijf jaar geleden het Erfgoedproject Stein van start gegaan. Dat project wordt binnenkort afgerond.

Wethouder Gina van Mulken (sport, cultuur, recreatie & toerisme): “Wat begon met het idee voor het ‘simpelweg’ aanwijzen van gemeentelijke monumenten, mondde uiteindelijk uit in een toonaangevende cultuurhistorische waardenkaart van de gemeente Stein. En dat was nodig: in 2016 telde Stein maar weinig erkend erfgoed. Best vreemd voor een gemeente met een groot historisch verleden.”

Unieke landschapsontwikkeling
Dankzij waardevolle samenwerkingen met meerdere historische verenigingen is de ruimtelijke geschiedenis van Stein in beeld gebracht. Niet alleen de ontwikkeling van de kernen, maar ook het landschap maakte hier deel van uit. Want ook dát is bijzonder in deze gemeente. In Stein komen het Heuvelland, de Maasvallei en het Graetheideplateau – drie landschappen met elk een eigen karakter – op een natuurlijke manier samen. In een landschapsbiografie is precies inzichtelijk gemaakt hoe het landschap zich heeft ontwikkeld.

Bijzondere verhalen
Hoewel erfgoed theoretisch over stenen gaat, gaat het natuurlijk écht over de eeuwenoude verhalen die deze vertellen. En in dit geval, het bijzondere verhaal van Stein. Als je weet hoe het landschap, de kernen en bebouwing zich ontwikkeld hebben, herken je de historische elementen die nog behouden zijn en weet je ze op waarde te schatten. Bij al die elementen hoort een verhaal en die willen we bewaren.

Onderlinge verbanden zoeken
Bij de start van het project is Buro4 als specialist op het gebied van erfgoedzorg ingeschakeld. Door het erfgoedproject groots aan te pakken konden alle aspecten – stenen, landschap, monumenten en meer – in samenhang met elkaar worden onderzocht. “Het totaalplaatje en de onderlinge verbanden leverden veel nieuwe inzichten op”, vertelt Har van der Borgh, Buro4. “Ook de hulp van de inwoners was onmisbaar: tijdens één van de informatieavonden kwam bijvoorbeeld aan het licht dat er bij graafwerkzaamheden in Stein oud muurwerk was gevonden, op de plaats waarvan we al vermoedden dat er een vluchtburcht was geweest. Door al die gegevens te combineren schoof het geheel langzaam maar zeker in elkaar.”

Cultuurhistorische waardenkaart
Het uitvoerige onderzoek heeft geleid tot een cultuurhistorische waardenkaart die uniek is in Nederland, en als voorbeeld dient voor andere gemeentes. De kaart is niet alleen een naslagwerk van het te beschermen erfgoed, maar het is ook een startpunt voor een nieuwe manier van omgaan met historie en cultuur.

Erfgoed (h)erkennen staat hierbij voorop – de waarde van onze geschiedenis moet de aandacht krijgen die het verdient. Dat doen we door het erfgoed te beschermen en de huidige kwaliteit te verbeteren.

Beschermen van waardevol erfgoed
Wethouder Danny Hendrix (fysieke leefomgeving): “Om het waardevolle erfgoed te beschermen, wordt er een bestemmingsplan opgesteld. Het bijzondere van dit bestemmingsplan is dat al het ruimtelijk erfgoed is meegenomen. Zo is de historische infrastructuur en het waardevolle groen nu ook beschermd. Het plan bevat regels over hoe om te gaan met beschermd erfgoed. Het bestemmingsplan ligt medio april ter inzage. Mochten er zienswijzen worden ingediend, dan worden deze meegenomen in de definitieve vaststelling.”Trots op Stein
Tot slot is er ook speciale aandacht voor de beleving van deze culturele schatten. Zo is er de wens om monumenten toegankelijker te maken, zodat zowel bewoners als toeristen er op de best mogelijke manier van kunnen genieten.

Kijk HIER voor de cultuurhistorische waardenkaart.

Erfgoedbeleid

De gemeenteraad heeft het erfgoedbeleid vastgesteld. Belangrijk om te weten is dat het waardevolle erfgoed door middel van een bestemmingsplan beschermd gaat worden. Dit plan bevat regels over hoe om te gaan met beschermd erfgoed. Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan het bestemmingsplan. Naar verwachting zal het bestemmingsplan begin april ter inzage worden gelegd.

• Bekijk erfgoedbeleid (PDF, 5.6 MB)

Cultuurhistorische waardenkaart

Het geselecteerde cultuurhistorisch erfgoed is in één overzicht te bekijken via de digitale waardenkaart. Klik hier om de waardenkaart te openen >

Tips bij het gebruiken van de waardenkaart:

• Klik op legenda en schakel alle lagen uit. Zo kun je makkelijk de lagen aanvinken die je wil bekijken.
• Links onderin staat een kleine plattegrond. Door hierop te klikken kun je kiezen voor een satelliet- of straatweergave. Op die manier zijn ook de straten en straatnamen zichtbaar.
• De waardenkaart werkt het beste in Google Chrome.

Selectie waardevol erfgoed

In 2016 zijn we gestart met het Erfgoedproject Stein. In de afgelopen jaren is veel werk verricht om de identiteit en unieke kwaliteiten van Stein in beeld te brengen. Met name historische verenigingen hebben een waardevolle bijdrage geleverd aan het in beeld brengen van de ruimtelijke geschiedenis van Stein en inventarisatie van het erfgoed. Uniek hierbij is dat niet alleen gebouwen en historische nederzettingsstructuren zijn meegenomen maar ook het landschap, historisch groen en overig erfgoed. Dit houdt in dat er rekening is gehouden met het gehele ruimtelijke erfgoed waarbij het totaal van de cultuurhistorische waarden onder de loep is genomen.

• Bekijk de geselecteerde gebouwen en bouwwerken (PDF, 10.6 MB)
• Bekijk de geselecteerde kleine monumenten (PDF, 3.1 MB)
• Bekijk het geselecteerd groen erfgoed (landschap en ruimtelijk groen) (PDF, 26.8 MB)
• Bekijk de archeologische beleidskaart (PDF, 24.4 MB)

Geen reacties

In oktober 2020 is de nieuwe website www.aezel.eu live gegaan. Onze website was toen nog niet helemaal klaar. Sindsdien hebben we grote stappen gezet en we blijven doorontwikkelen.
We merken echter dat (leden van) heemkundeverenigingen, (medewerkers van) erfgoedorganisaties en andere erfgoedgeïnteresseerden vaak alleen een globaal beeld hebben van AEZEL (het beeld van vrijwilligers die genealogische en kadastrale gegevens invoeren), maar niet het eindresultaat kennen, de gebruiksmogelijkheden en de uitbreidingen sindsdien. Dat is een gemis, waarmee u misschien uzelf tekort doet.

Wat is Aezel?
AEZEL (Archief voor Erfgoed van Zuid-Nederlandse Eigendommen en Leefgemeenschappen') is hét digitale platform voor genealogische en historisch-geografische data uit Limburg. Tot stand gebracht door de niet aflatende inzet van de talloze vrijwilligers en enkele archieven uit de hele provincie die de afgelopen dertien jaar vele miljoenen genealogische en geografische feiten in bestanden in te voeren. Stichting LGGI is daarvan de kartrekker. AEZEL is uniek omdat u in één database kunt zoeken naar personen en hun geschiedenis. Of dit nu een boreling, een eigenaar, een overledene of een begravene betreft, u vindt met een paar klikken brongegevens uit aktes, registers, bidprentjes, begraafplaatsen. Vaak zijn deze gegevens voorzien van een scan van de originele brondocumenten. Die kunt u gratis raadplegen. U hoeft daarvoor niet eens een account aan te maken!

Ook erfgoedorganisaties hebben AEZEL ontdekt als bron voor het werk in hun eigen organisatie. De kastelenstichting weet bijv. heel goed welke adellijke families eigenaar waren van een kasteel, maar niet welke eigendommen die kasteelheren rond het kasteel hadden. Dat is sinds AEZEL in de lucht is met één druk op de knop te vinden.

We zijn ook in een aantal pilotgemeenten (Sittard en Roermond) druk bezig het bevolkingsregister en de wisseling van eigenaren in te voeren waardoor er een echte lokale bewoningsgeschiedenis ontstaat.

Wat kan Aezel voor u betekenen?
Veel mensen zijn bezig met cultureel erfgoed in verenigingsverband, maar ook als individueel levenswerk. Ze leggen verzamelingen aan bijv. van bidprentjes of foto's, verzamelen gegevens over lokale bouwwerken als begraafplaats, kruisen en kapellen of beschrijven de plaatselijke historie. Dat levert een schat aan informatie op, die echter versnipperd is qua inhoud en manier van verwerking. En ook al worden de gegevens digitaal aangeboden, dan nog is de context beperkt tot de eigen verzameling en gemeenschap. En helaas, triest genoeg, gaat zo'n waardevolle verzameling verloren bij overlijden of opheffen.

Het LGGI kan met inzet van AEZE (als een soort servicecentrum) helpen deze informatie low budget voor de eeuwigheid te bewaren, te ontsluiten, te koppelen en beschikbaar te stellen in de context van de totale AEZEL-database. We maken daarvoor optimaal gebruik van Google Workspace. Dat is simpel, krachtig, betrouwbaar, veilig, snel en goedkoop of zelfs gratis.

Voorwaarden van onze kant is dat het thema generiek toepasbaar is (bijv. bidprentjes, begraafplaatsen) en u zelf invoert of bewerkt in AEZEL-format (Excel). Uiteraard ondersteunen we daarbij of helpen we met een eventuele conversie. De bronhouder blijft eigenaar en aansprakelijk voor publicatie.

Wat kunt u voor Aezel betekenen?
Heeft u een enthousiast groepje vrijwilligers die het leuk vindt om ons te helpen met het completeren van de genealogische en kadastrale basisgegevens in uw woonplaats, neem dan vooral contact op. Samen staan we sterk en leveren we een bijdrage voor het nageslacht in uw buurt, dorp of stad

Op de hoogte blijven over Aezel?
Mocht u geïnteresseerd zijn geraakt, dan zijn er een aantal manieren om de ontwikkelingen rond AEZEL te volgen.
· Abonneer u op onze viermaandelijkse nieuwsbrief 
· Nodig ons uit voor een vrijblijvende presentatie op locatie, al dan niet in combinatie met uw lokale zusterorganisaties.

Geen reacties

De bewoningsgeschiedenis van Elsloo in de 18e en 19e eeuw.
Onder de vleugels van het Euroregionaal Historisch Centrum wordt al sedert 2010 hard gewerkt aan de reconstructie van de bewoning in de 18e en 19e eeuw in onze streek, waaronder het oude Elsloo. Inmiddels is Elsloo al in kaart gebracht en zichtbaar op de website www.aezel.eu
Voor de goede orde: de website is nog in opbouw en niet alles werkt al even goed.

Je kunt op twee manieren zoeken, grofweg door op de website naar Geografie te gaan en vervolgens naar Minutenplans en kies daar de woonplaats, in dit geval Elsloo. Je kunt heel gedetailleerd inzoomen en kiest bijvoorbeeld voor het pand Maasberg 4 en je kunt zien hoe de kadastrale kaart in 1817 uitzag en middels het OAT zien wie daar in vorige eeuwen gewoond heeft! 

Maar je kunt ook gelijk gedetailleerd inzoomen via ZOEKEN, bijvoorbeeld "Janssen" in Elsloo en je krijgt dit resultaat >> 
Van daaruit kun je in de kaart klikken op de oranje gekleurde percelen en je krijgt de eigenaar en andere details anno 1842.
Interessant dat je ook kunt zoeken op beroep en je ziet waar bijvoorbeeld "schippers" woonden.
Ter oriëntatie staat in de kaart op de achtergrond standaard een topografische kaart met de actuele wegenstructuur, waarbij je kunt constateren dat in heel veel gevallen de oude veldwegen gevolgd zijn. Overigens kun je ook een andere achtergrond kiezen, zoals bijvoorbeeld een satelietkaart.

De kaart dateert uit 1817 - klik voor vergroting
het spoorweg tracé werd er in latere jaren aan toegevoegd

Voor dit project wordt als basis uitgegaan van de eerste kadastrale kaarten die reeds in 1817 getekend zijn maar pas officieel zijn geworden in 1842.
Hierop staat iedere perceel, huis, straat, beek en poel precies uitgetekend en genummerd. Hoe de bewoning in 1842 was, is exact omschreven in de bij die tekening horende Oorspronkelijke Aanwijzende Tafels, kortweg OAT's genoemd.
In de loop van de tijd is daar natuurlijk vaak en veel veranderd. Dit is vastgelegd in Persoonlijke Kadastrale Leggers, PKL's genoemd. Hierin is opgetekend wat er met elk perceel is gebeurd in de loop van de tijd zoals; vererving, koop, verkoop, opdeling, samenvoeging, etc.. Door deze veranderingen zijn natuurlijk ook de oorspronkelijk tekeningen gewijzigd. Door in de computer deze veranderingen over te tekenen en daaraan de veranderingen van eigenaar etc. etc. te koppelen wordt zichtbaar gemaakt hoe in de loop van de tijd Elsloo van enkele straten en weinige woningen verandert in een welvarend en prachtig maasdorp.

Om dit project ook in Elsloo uit te voeren zijn de bestaande gegevens van OAT's,  PKL's en Stambomen (opgebouwd uit persoonsgegeven van vroeger) ingevoerd in computerbestanden en daarna gekoppeld aan de kadastrale tekeningen. Zo is de bewoning van Elsloo in 1842 toegankelijkheid en inzichtelijk gemaakt.

OAT uit 1842

Elsloo digitaal toegankelijk 
Zo zijn de gegevens van personen uit het verleden compleet beschikbaar in het “Stamboom Informatie Centrum Stein”. Ook alle OAT's zijn reeds gedigitaliseerd. Zelfs gegevens uit de tijd voor het kadaster (1757 tot 1800) zijn reeds toegankelijk gemaakt. Inmiddels zijn ook de PKL gegevens ingevoerd en de kadastrale kaarten van de jaren na 1800 ingetekend. Tientallen vrijwilligers hebben hier bijna een dagtaak aan, waaronder ook een aantal mensen uit Stein en Elsloo. 

Kijk ook eens op: 

> Alle Limburgers

> Nationaal Archief

> Cultuurhistorie Stein in kaart gebracht

> Historische Waardenkaart Stein

Geen reacties

Jaren geleden heb ik in het Elsloose huis-aan-huis blad “de Wegwijzer” een serie gepubliceerd die ik “Over velden en wegen” noemde. Deze serie is blijkbaar veel mensen in het geheugen gebleven, ook bij de redactie van elsloo.info. Zij vroegen mij of ik de serie niet opnieuw wilde publiceren op hun website. Hierin heb ik toe gestemd, alleen is de opzet iets anders.

Ik wil in de nieuwe rubriek niet alleen velden en wegen behandelen maar ook andere onderwerpen zoals de achtergronden van families, huizen, verenigingen  enz. maar zeker ook vragen van lezers over wat wij  “Aelserlogie” (alles aangaande Elsloo) noemen.

Het doel van deze rubriek is om de huidige generatie door meer te informeren over het verleden het besef bij te brengen dat het heden in de toekomst ook ooit als verleden de basis van het  heden zal zijn. Wij dragen aldus een grote verantwoording voor het heden van de volgende generaties.
Deze gedachten vormen de basis voor geplaatste artikelen op elsloo.info. Met andere woorden: hoe is het zo gekomen en hoe zal het verder gaan? 

Guus Peters
Streekhistoricus, Publicist en Gids

Beneden: Kaart Elsloo anno 1880 (klik voor vergroting)