Wat vooraf ging
Tijdens een grote overstroming in 1459 wordt de oude burcht van Elsloo zwaar beschadigd.  Naar verloop van tijd  ziet men blijkbaar in dat het een kwestie van tijd zal zijn, totdat  de burcht definitief in de rivier zal verdwenen zijn. Men begint met treffen van voorbereidingen  voor een nieuw kasteel. Na een lange voorbereiding van grond- en huizenaankoop etc. bouwt men in 1552 op een veilige plaats langs de Slakbeek  een nieuwe watermolen en een brouwerij. (“panhuys”).  Tijdens de bouw hiervan hield men al rekening dat de bebouwing tot kasteel uitgebreid kon worden. Hierbij moet men dan niet meer denken aan een zwaar verdedigingswerk maar aan een landhuis.

Het slot van Elsloo in de Mase gefallen. (detail kaart van Graafschap Rekem 1620)

Foto onder: de resten van het verdronken kasteel in de Maas met op de achtergrond de in 2010 gesloopte buurtschap De Hal nabij Kotem op de Belgische oever. Aangemeerd ligt het inmiddels ook opgedoekte voetveertje Elsloo-Kotem. (Alle foto's uit collectie Streekmuseum Elsloo en prive-collectie Willem Pesch)

Amateur-archeoloog, streekhistoricus Pater Munsters bij de ruïne in de Maas 1969, foto Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed vrij gebruik

Foto's: De ruïnes van het kasteel  in de Maas 1976. Dit is vrijwel het maximale dat zichtbaar is bij zeer laag water. Uit de collectie van meester Willem Pesch.

Voor info over de burcht in de Maas (Elsloo 1) verwijzen we naar onze serie “Landschap en Maas deel 4 en deel 19” en voor de gedetaileerde bouwgeschiedenis van het huidige complex (Elsloo 2) naar afleveringen 20 en aflevering 24.

Foto: De Maas in 2006. In het midden ziet men een brokstuk van het kasteel boven het water uitsteken. (Foto Guus Peters)

Een verdronken kasteel uit de middeleeuwen. Je kunt het virtueel bezoeken op de plek waar het ooit stond: in Elsloo. Daar staat een nieuw archeologisch speerpunt: een ijzeren speer in het landschap die als toegangspoort naar het verleden dient. Met een mobiele telefoon duik je in de geschiedenis van het verdronken kasteel. Het archeologische speerpunt 6 in Elsloo is een van de 10 nieuwe speerpunten over het leven aan de Maas, die deel uitmaken van de Archeo Route Limburg. Download de Archeo Route Limburg 2.0 app gratis in de App store of Google play.

Kasteel onder water
Ooit was kasteel Elsloo een imposant bouwwerk waarmee de heer van Elsloo zijn macht kon afdwingen. Hij oefende controle uit over de omgeving en vroeg tol aan passerende schepen op de Maas. Maar uiteindelijk won de rivier het van het kasteel. De Maas schoof langzaam op en het kasteel verdween onder water. Daar bevinden zich de resten nu nog steeds.

Foto boven: de resten liggen precies op de grenslijn tussen Nederland en België (met dank aan www.ooitaandemaas.be - embedded, bron)

Onderwaterarcheologen
In 2004 onderzochten onderwaterarcheologen de restanten. Die waren in de loop van de eeuwen aardig verspreid geraakt, ook door de aanleg van het Julianakanaal. Maar de gestapelde stenen met de mortel er nog tussen laten in ieder geval zien hoe indrukwekkend het kasteel van Elsloo ooit geweest moet zijn. Althans, voor wie onder water gaat kijken. Vanaf 6 mei kun je ook met droge voeten de geschiedenis van het kasteel beleven. Het nieuwe archeologische speerpunt biedt elke voorbijganger de kans om via augmented reality op zijn telefoonscherm het verdronken kasteel te ontdekken. Hierbij wordt een digitaal beeld – vaak een 3D animatie – over de werkelijkheid geplaatst. Je verrijkt (augment) de fysieke wereld met digitale informatie.

Eén verhaal
“De bodem van Stein zit vol oudheden. Dat blijkt maar weer met het 'Verdronken Kasteel' op de bodem van de Maas in Elsloo. Met de opening van dit nieuwe archeologische Speerpunt 6 in Elsloo op 6 mei 2022 maakt onze gemeente deel uit van de 10 speerpunten die samen het verhaal van het Leven langs de Maas vertellen. Ik ben verheugd dat dit verscholen pareltje door onze inwoners en toeristen kan worden herbeleefd," aldus wethouder Gina van Mulken.

Bezoeken Archeologisch Speerpunt "Verdronken Kasteel":

Route naar dit Archeo Speerpunt ⇢

Als u wilt parkeren kunt u het beste de route volgen naar Cafe De Dikke Stein, Julianastraat 3 te Elsloo. Daar kunt u aan de Scharberg gratis langdurig parkeren. Vandaar te voet via de brug over het Julianakanaal, linksaf richting Maas. Na ca 300 meter vindt u aan de rechterzijde het Archeologisch Speerpunt en de kasteelrestanten in de Maas.