Na de vorige behandeling van de Maas voor 1150, kunnen we overgaan tot het bespreken van de Maas tussen 1150 en 1450.

Het jaar 1450 is overigens een aanname. De nieuw gebouwde kerk wordt namelijk in 1459 ingewijd nadat de oorspronkelijke kerk was weggespoeld. We nemen aan dat dit wegspoelen ruim voor 1459 heeft plaatsgevonden vandaar het jaar 1450. 

Rond die tijd verliet na een grote overstroming de Maas haar bedding tussen Kotem en de Hal en stroomde voortaan rechts van de Hal in plaats van links. Het begin van een voor Elsloo desastreuze maar voor het graafschap Rekem zeer gunstige ontwikkeling. Het is deze overstroming waarvan Peter Treckpoel schrijft dat de kerk en burcht van Elsloo “bynae al tezamen ewech” waren gedreven. Het is inmiddels duidelijk dat toen wel de kerk is weggedreven maar het kasteel niet. De kerk heeft waarschijnlijk de pech gehad dat ze lag op een uitstulping op de rand van de helling (net als in Stein en Urmond) en ze werd daardoor als eerste slachtoffer van de Maas. 

Recente foto van de Hal en Elsloo vanuit het Maasdal. (Foto Guus Peters)

Schematisch hebben we hier de situatie van rond 1450 proberen weer te geven van het door de Maas weggespoelde gedeelte van Elsloo. Links van de Hal in vak 1 de Maas. In vak 2 het kasteel met grachten en de voorburg, de oudste kerk, de  oorspronkelijke Jodenstraat en de weg vanaf het slot naar het Elserveld..In vak 3 het gedeelte welk bij de aanleg van het Julianakanaal is verdwenen en in vak 4 de nog bestaande oude kern. (Zie ook de beschrijving van het kasteel  in artikel 19).

De vermoedelijke loop langs Elsloo rond het jaar 1500.

Het kasteel ligt nog net op de rand van de Maas. De aangegeven kerk is dan al in de Maas gevallen.  Verder is de bebouwing langs de Jodenstraat, op de (Huys)Berg, Op de Maas en Batsteeg weergegeven. De gele strepen geeft de toenmalige helling van de Scharberg weer. Voor het verloop tussen Elsloo en Geulle verwijzen we naar de beschrijving van de Baenje in aflevering 25.

Het laatste veerpontje van Elsloo van veerman Ernst Penders (Uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

De vorming van de Maas langs Elsloo

Vanaf 1450 volgt er een periode van ca 400 jaar waarin de Maas haar huidige bedding zoekt. Enerzijds schuift ze vanuit de beemden richting Kotem en anderzijds vanuit de Kotemerweerd graaft ze zich in de Scharberg. Het kasteel is in dit proces een draaipunt gelegen op een schiereiland in de Maas dat uiteindelijk door de bochtvorming in de Scharberg wordt ondermijnd (dus niet vanuit de beemden) en uiteindelijk in de rivier verdwijnt. De ontwikkeling vanuit de beemd loopt hierbij achter op het afspoelen van de Scharberg. Hier krijgt men dan een vreemde situatie dat de berg en bebouwing ten noorden van het kasteel al helemaal weggespoeld is, terwijl het kasteel zelf en de hiervoor liggende bebouwing langer in tact is gebleven. Vandaar ook dat de kerk rond 1500 al niet meer in de archieven voorkomt maar het kasteel tot ver in de 17e eeuw wel.

Overzichtskaart nr 2, de totale situatie van het onderzoeksgebied rond 1500. De tak tussen Boorsem en Kotem  is dan al niet meer actief wel nog de oostelijke tak langs Rekem. De stroom langs Elsloo wordt steeds sterker. (De stippellijn is de huidige loop van de Maas). Het rood omkaderd gebied is in deze aflevering behandeld. Het blauw omkaderd gebied behandelen we in de volgende aflevering.

Het Maasdal tussen Rekem en Elsloo waar grote koerswijzigingen van de rivier hebben plaatsgevonden.
De foto is genomen vanuit Rekem waar men vaag de kerktoren van Elsloo kan zien (in gele circel) (Foto Guus Peters)