Na uitvoerig de Materberg te hebben beschreven zouden we, net zoals we met Catsop deden, kunnen proberen om een reconstructie te maken van het landschap rond Terhagen en Materberg. Dit is in dit geval echter niet zo gemakkelijk als dit voor Catsop was. De reden hiervoor is dat Catsop een late middeleeuwse nederzetting is en Materberg en Terhagen vroege nederzettingen zijn. Daarom zijn daar de sporen van ontginning in het landschap niet meer zo helder aanwezig om een samenhangende beschrijving te kunnen maken. Oude begrenzingen met weidegebieden en bossen zijn vervaagd, voormalig gebruik van gebieden is niet meer uit de lokale benamingen te herleiden en bebouwing en oorspronkelijke wegen zijn verdwenen.

Desondanks willen we het hier niet bij laten en zullen toch enkele elementen uit het landschap nader toelichten. Hierbij aangetekend dat we ons vanwege het ontbreken van aanwijzigen een groter voorbehoud moeten maken dan dit bij Catsop het geval was.

Afbeelding: De Broeckerberg met het Broeck gezien vanaf de dijk van het Julianakanaal (Foto Guus Peters)

Dat langs de Maasdalrand de oudste bewoning plaats vond is niet zo verwonderlijk. Nu lijken het minder geschikte plaatsen voor een landbouwbedrijf, maar eens was dat anders. De oude weg (tevens de verbinding met gebieden buiten het Maasdal) langs de dalrand lag precies tussen de (hogere) akkers en het lagere nattere grasland (de beemden). Dit was heel handig omdat er tussen het bouwland, weiland en boerderij een intensieve uitwisseling plaats. Het vee moest van de boerderij naar de weide en de mest van het vee was weer voor de akkers bestemd. Deze bedrijfsvoering betekende ook dat er een gemakkelijke verbinding moest bestaan tussen de boerderijen, de akkers en de beemden.

Als we naar de hoge dalrand kijken, blijkt dat juist in Terhagen en Materberg door inzinkingen in deze dalrand een goede verbinding mogelijk was  tussen het Maasdal en de hoger gelegen akkers. Ook de aanwezigheid van sterke bronnen maakte deze plaatsen tot een perfect nederzettingsgebied. Beide woonkernen hebben echter nooit geen geheel gevormd. Ze werden gescheiden door de  hoge en steile Broeckerberg met aan de voet het Broeck (moeras). Later (vermoedelijk in de 12e eeuw) eeuw gaat men wonen op de plateau’s zoals te Catsop. Hier worden dan putten voor de watervoorziening gegraven. Van hieruit weidde men het vee ook niet in het Maasdal maar op de hoger gelegen terreinen rond Catsop.

Willen we nu Terhagen en Materberg nader reconstrueren, dan moeten we derhalve ook niet zoeken naar verbindingen met hoger gelegen gebieden, zoals we bij Catsop deden maar naar de verbindingen met het Maasdal.

Afbeelding: de situatie in 1847 (links) tegenover in 1983

De toegang van Terhagen naar het Maasdal is op de kaart van 1847 nog goed te zien. Hoewel het op de kaart lijkt of het huis aan de bosrand door de weg omsloten wordt (en er in de archieven rond 1600 een vage aanduiding van bestaat) is dit kadastraal niet aantoonbaar. Volgens de overlevering is het huis vroeger wel omringd geweest door wegen in de vorm van een hoefijzer zonder verbinding tussen de "beide poten" van het hoefijzer. Ook zien we dat het voetpad vanaf het Terhagenputje een rondere vorm heeft.

We hebben het vermoeden dat de weg naar het Maasdal een veedrift was met een mogelijkheid om het vee te laten drinken aan een bron. De ronde weg richting Terhagenput is een restant van de weg naar Elsloo. In de loop van de 19e eeuw zijn deze wegen opgenomen in het kasteelpark en afgesloten en omgeleid. De huidige wandelpaden in de helling onder Terhagen zijn restanten van deze oude wegen.

Afbeelding: Reconstructie van het landschap rond Terhagen vóór het jaar 1000.
In rood de begrenzing in de vorm van een landweer-greppel; de begrenzing van de akkers met de bosgebieden. In oranje de landweer rond de bebouwing. (Mogelijk hebben op het Boursveld meerdere woningen gelegen). De zwarte stippellijn geeft de oude hoofdweg tussen Elsloo en Materberg weer. In geel de wegen naar het bosgebied  (later deels weidegebied, zijnde de Kalver- of Couwenberg en de latere Medammerweide). In lichtbruin de veedrift naar het Maasdal.  De weg door de Slacken naar Elsloo kan in eerste instantie een begrenzing zijn geweest tussen de weide op de Bergen of Ronde weide en de Medammerweide die dan nog bebost en een geheel is met het bos op het Lindeberg. Later wordt deze gebruikt als verbinding met aan de Kaak in Elsloo. Als Terhagen heeft deelgenomen aan de veedrift op de Graetheide dan zal dit ook de weg via de Kaak (met veedrenk aan de Slakbeek) naar de heide zijn geweest.

Reconstructie Materberg
Voor Materberg kunnen we kort zijn in de beschrijving. Veel hebben hebben we al beschreven in de voorafgaande artikelen, zoals het wegenstelsel. We kunnen volstaan met het aangeven dat de hellingen van het Gommesdal en de Grevenakker het voornaamste landbouwgebied was. De weidegebieden waren in het drassige Maasdal gelegen. De bosgebieden tenslotte lagen in de Materberg en in de nu nog beboste hellingen en moerasgebied tussen Terhagen en Materberg.

Afbeelding: De Grevenakker tussen Elsloo en Geulle vanaf de dijk van het Julianakanaal, een heel oud landbouwgebied. (Foto Guus Peters)