Ut Törp
In vroeger tijden hadden de straten geen echte namen. Voor de ligging van een bepaald huis of groep huizen werden aanduidingen gebruikt. Zo noemde men de Schippersbeurs “Het huys de trappen” en de woning van de kasteelboerderij “de Fonteyn”, restaurant de Conincx werd in vroegere eeuwen vermoedelijk “de Pierincxhof” genoemd. Er  bestonden overigens nog meerdere huizen op de verdwenen Berg met namen zoals  “de Trom” , de “Scheverstenenhof”  (scheverstenen zijn leien) en  “de Scheerhof”.  De huizen in de Dorpsstraat, met name de huizen in en op de Maasberg, werden “in het dorp” genoemd.

Onger in ut Törp. Ca 1925. Zicht vanaf de Maasberg. (Foto Streekmuseum Elsloo) 

Met “in het dorp” bedoelde men “in het centrum”. De Aelsenaere  gebruiken nu nog de term “onger in ut törp” voor de oude kern. Ook komen we (sporadisch) de aanduiding “boven in het Dorp “ tegen. De latere Aelser Dorpstraat was overigens langer als tegenwoordig. De Maasberg en het verlengde hiervan tot aan de Maas, rekende men ook hiertoe. (De Maasberg  werd volgens de overlevering ookwel  “de lange berg” genoemd).

(Foto Streekmuseum Elsloo)

Aan de Kaak
De huizen in de buurt van de kapel in het oude dorp en in de Raadhuisstraat  rekende men niet meer tot het dorp. Deze hadden de aparte aanduiding  “Aan, langs of bij de Kaak”.  Mogelijk dat er lang een zekere ruimte is geweest tussen de huizen aan de Kaak en die rond de Maasberg. Dit kan men o.a. afleiden aan restaurant  “In den Conincx” . Dit heeft een raam dat uitkijkt tegen de muur van de buren. Natuurlijk heeft dit raam ooit vrij zicht gehad.

De kaak zelf was een schandpaal welke stond op de plaats van de huidige kapel. Hier werden inwoners als straf aan vastgebonden en zo voor hun daden aan de kaak (te kijk) gesteld. De Franssen hebben aan de lokale rechtspraak een eind gemaakt en ook aan de kaak. De kapel is waarschijnlijk op het einde of vlak na de Franse tijd op deze plaats gebouwd. Tevens werd hier in begin vorige eeuw de nu nog bestaande pomp geplaats. De Kaakstraat is naar de kaak vernoemd.  De Kaakstraat was de weg naar Catsop en naar de Lindebergstraat.

Pand In den Conincx, een van de oudste panden in de Dorpstraat (Foto conincx.nl / Margareth van der Voorden)

De Berg
Op de Berg en Onder de Berg was een belangrijk deel van het oude Elsloo. Onder de Berg was een latere aanduiding voor de huizen die lagen vanaf het huidige kasteel tot aan de Maas. Op de Berg was de aanduiding voor de (verdwenen) huizen vanaf de  Schippersbeurs tot achter de St. Augustinuskerk.  Blijkbaar bestond hier nog een buurtschap met de naam Achterberg en zijn we vermeldingen van huizen tegen gekomen die “In de Berg” lagen.  Aan het eind van de bebouwing van “Op de Berg” begonnen de verbindingswegen naar Stein en Meers (zie Jodenstraat) en de diverse voetpaden door het Elserveld. Onder de Berg verdween geheel en Op de Berg voor het grootste deel door de aanleg van het Julianakanaal.  De oude Berg was een vrij dicht bebouwd gebied, waarvan in het verleden veel bewoners op een of andere manier betrokken waren bij de scheepvaart of visserij op de Maas.

Afbeelding: De oude Berg in 1925.
Ter orientatie kan men de St Augustinuskerk gebruiken. De stippellijn is het midden van het kanaal. De onderste weg op de kaart was ten tijde van de vervaardiging van de kaart al verdwenen. (was overgenomen van oude kaarten)

De naam “Berg” is een afkorting van de naam “Huysberg”.  Het “Huys” was het oude kasteel, waarvan de ruïne nu in de Maas ligt. Huysberg betekent hier dus eigenlijk de helling van of bij het kasteel. Gezien de ligging ten opzichte van het oude kasteel in de Maas, een voor de hand liggende benaming.

Afbeelding: Op de berg tijdens de afbraak. Rechts de nog bestaande “fanfarezaal” de oude rentmeesters-woning van het kasteel. (Foto Streekmuseum Elsloo) 

Voetpaden en stegen
Op en rond  de Huysberg bevonden zich verder diverse stegen en voetpaden voor die de straten onderling verbonden. Zo was er voor de aanleg van het kanaal, op de Berg nog een klein op de helling doodlopend restant van een weg over, bij de waterpomp. Dit was een restant van de Huisbergsteeg en in het verlengde ervan het Huysbergvoetpad. Hoewel die voor de aanleg van het kanaal al afgespoeld waren, komen ze toch nog op de laatste kadasterkaarten van dit gebied voor.

Oorspronkelijk waren deze ook een onderdeel van de weg naar Stein maar vervielen tot steeg en voetpad. Dit heeft alles te maken met het oprukken van de Maas, waarbij de verder van de Maasdalrand afliggende straten de functies van de bedreigde wegen overnamen. Verder bestond er een Bergvoetpad , dit had de bijnaam  de “Strontgats”. Dit voetpad begon in het beschreven doodlopende stukje weg en daalde de Berg af naar de weg die naar het veer en naar de Maas ging.

Afbeelding: Julianakanaal 1955. De plaats van de oude Berg. Nu een druk bevaren waterweg. Ook mooi, maar toch……een verminking van het dorp. (Foto Streekmuseum Elsloo)