De Koolweg (Koalwaeg)
De Koolweg is een van de wegen welke het Dorine Verschureplein als vertrekpunt heeft. Reeds lang voor de definitieve verdeling van de heide werden door de gerechtigde dorpen in hun aandeel gronden tot bouwland ontgonnen. Uiteindelijk was er nog maar een beperkt stuk woeste heide over (dit is nu het DSM-terrein).  Door de ontginningen schoof het weidegebied steeds verder op en dienden de bestaande veedriften navenant verleng te worden. In deze verlenging ligt waarschijnlijk de oorsprong van de Koolweg. Overigens behoorde voorheen ook de Mauritsweg tot de Koolweg. Samen komen ze voor als de “Grote Koolweg”.

Toen op het einde van de 18e eeuw vanaf het Roodhuis een weg naar Sittard werd aangelegd kwam de Mauritsweg/Koolweg hiervan in het verlengde te liggen. Zodoende ontstond, via de Stationsstraat,  een verbinding van het veer aan de Maas tussen Rekem en Sittard (in een groter verband: tussen Belgie en Duitsland). Toen in 1926 de Staatsmijn Maurits (“de koel”) in Lutterade in bedrijf kwam, gingen daar veel Aelsenaeren werken. Via de Koolweg en Mauritsweg  ging men naar de “koel” om als “ongergreunjer of boavegreunjer te wirreke”.

Afbeelding: De Koolweg in 1815. 
De kleine percelen aan de linkerkant (en langs de Steinderweg) zijn waarschijnlijk veldtuinen (koolhoven) geweest.

De naam van de Koolweg heeft niets met de Staatsmijn Maurits te maken. De naam is namelijk veel ouder dan deze mijn.  Voor de verklaring  van de naam zijn er een aantal mogelijkheden. Op de eerste plaats denken we aan een samenhang met de “koolhoven” langs deze weg. Een tweede mogelijkheid kan zijn een afgeleide van de functie als veedrift nl. Kooweg (Koeweg) wat later koolweg werd.

Afbeelding: Situatie 1935. 
De Koolweg is voor Elsloo altijd een belangrijke uitvalsweg geweest om naar Geleen (Krawinkel en Lutterade) en Sittard te gaan. De route via de Mauritsweg en in het verlengde de Elslooerweg (de voortzetting door de heide) was een aanmerkelijk kortere route naar deze plaatsen dan de huidige via Beek of Bergerweg (Urmonderbaan). In de jaren ‘60 van de vorige eeuw is de Elslooerweg (nu DSM-terrein) vervallen.

Afbeelding: De Koalwaeg ca 1950.
Men kan zien dat de oudste huizen aan de linkerkant  gebouwd zijn op de “Coolhoven”. Verder links bij de kruising met de Steinderweg het  apart groepje  huizen, dat men “in de hei” noemde. Vanuit de Koolweg gaat een veldweg naar het Heiveld in; de voorganger van de Burg de Witstraat. 

De Crupel  (de Kreupel)
De buurt gelegen in de driehoek tussen de Koolweg, Steinderweg en Stationsstraat-oost noemt men nu in het algemeen  “Crupel” of “in de Creupel”. Een gedeelte van deze buurt tussen de Michiel de Ruyterstraat, Maarten Trompstraat en Stationsstraat noemt men “de Lommerd” of “Lommaert”. Lommaert is de naam van een grote ijzergroothandel die op de plaats van deze buurt heeft gelegen. Eind jaren ‘70 van de vorige eeuw is deze naar Born verhuisd. Oorspronkelijk heet het hele  gebied tussen vermelde wegen niet Crupel  maar “Klein Hei” . De Crupel  was slechts een onderdeel hiervan.  Hier zien we ook weer dat de naam van een deelgebied de oorspronkelijke gebieds-naam heeft verdrongen. Dit komt mede doordat men het gebied achter de eigenlijke Crupel “langs de Crupel” ging noemen en de naam “Klein Hei” raakte in onbruik. Het is overigens jammer dat een oude  naam als Crupel niet als straatnaam voorkomt.

Creupel  is oorspronkelijk de naam voor dat deel van de “Klein Hei”  dat direct aan de  landweer (nu de Schutterskampweg) grensde.  De naam Crupel, Creupel, Croepel of Crapel is niet direct te verklaren. Men kan denken aan kreupel in de betekenis van ondermaats, gebrekkig en klein (“kröpel”) . Dit kan dan slaan op de omvang van de percelen of van het gebied zelf t.o.v. de grote oppervlakte van de heide. De kleine percelen zijn waarschijnlijk in oorsprong ook koolhoven.

Het pel in de naam zou nog afkomstig kunnen zijn van een ons onbekende poel in dit gebied.  Langs de straat lag verder een graaf, Cruepelsgraaf.  Het is ons niet bekend of de weg toen dieper lag of dat de verhoging later is afgegraven.

Afbeelding: De Crupel in 1815. 
Langs de latere Stationsstraat ziet men duidelijk een graaf ingetekend, de Crupelsgraaf. In het gebied zelf zijn contouren van “iets” getekend. Een toevallige vouw in de kaart of de omtrek van een opgedroogde  poel ? Het is een merkwaardig stukje terrein, met  langs de weg een graaf en vrij sterk aflopend naar de veldweg “de Groene weg” (nu de Michiel de Ruyterstraat).

De Stationsstraat-oost  (“Boave op de Staasjewaeg”)
Deze straat is de verbinding tussen het  Dorine Verschureplein en de spoorwegovergang naar Beek. Ooit een drukke verbindingsweg waarvan de functie door de Michiel de Ruyterstraat is overgenomen. De naam is niet de oorspronkelijke naam. De oudste naam is Crupelweg. De straat gaat waarschijnlijk in oorsprong terug op een ontginningsweg in dit gebied, die misschien in eerste aanleg doodliep en later werd doorgetrokken als verbinding met de Oude Postbaan die eind 18e eeuw werd aan-gelegd. ( In de Postbaan werd ook de veedrift naar de heide van Beek opgenomen, dit   is nu de Stationsstraat van Beek).  De Crupelweg werd  toen de verbindingsweg naar Beek.

Tot de ontginning van de heide ging men via een voetpad over de Heuvel en met voertuigen via het Seeckendaal naar Beek. Na het ontginnen van dit gebied (eind 18e eeuw) wordt waarschijnlijk ook de voorloper van de Stationsstraat-oost, de Crupelweg,  uitgebouwd of aangelegd als verbinding met de Postbaan bij de overweg. Dit wordt dan de nieuwe verbinding met Beek voor het wegverkeer.  De voormalige landweer (de Schutterskampstraat) wordt een veldweg.  Deze gaat men ook benutten als route naar Beek voor voetgangers. De Schutterskampweg loopt aan het eindpunt dan verder als voetpad, het Schuttenkampvoetpad. Dit liep achter de steenfabriek door over de Kakeberg te Beek om weer uit te komen op de Postbaan (nu de Stationsstraat van Beek).

Afbeelding: De Crupelweg in 1910.
Hier genoemd de weg van Elsloo naar Beek. Dan bestaat de naam Stationsstraat nog niet.

De (wel al bestaande) parallelwegen zijn hier niet op ingetekend.  Ook kan men de eerste huizen langs de weg herkennen. De boerderij in de hoek met de Koolweg is afgebroken bij de aanleg van het Dorine Verschureplein.

In 1865 komt het spoor en dit doorsnijdt de Crupelweg en de Schutterskampweg. Dit wordt opgelost door de Schutterskampweg dan langs het spoor te verlengen tot aan de huidige spoorwegovergang. En aan de andere kant de weg langs het spoor een weg (de men  Parallelwegen (er zijn meerdere daarvan in Elsloo  aangelegd). Wanneer de naamsverandering heeft plaats gehad van Crupelweg naar Stationsstraat is ons niet bekend.  Van de oude Crupelweg bleef nog een stukje aan de overzijde van het spoor intact  (vanaf de spoorlijn  tot aan het zalencentrum “het Kaar”)  dit stukje kreeg toen de naam Korte Crupelweg.  

De Postbaan die aangelegd werd tussen Maastricht en Roermond is tot de aanleg van de Rijksweg een heel belangrijke weg geweest. Zoals we zagen met bij het Roodhuis een aftakking naar Sittard. Voor Elsloo boden betekenden die wegen een vervanging van de gebrekkige middeleeuwse verbindingen zoals de Heistraat. We vermoeden dat zowel de Koolweg als de Stationsstraat-oost toen zijn aangelegd c.q. aangepast om te gaan dienen als verbinding met de nieuwe wegen.

Afbeelding: Een gedeelte van de Postbaan van Maastricht naar Roermond in 1803.
Deze loopt langs het laatste stuk van de nog niet ontgonnen heide (het huidige DSM terrein). Vanuit Elsloo sluiten de Koolweg en de Stationsstraat op de Postbaan/Elslooerweg aan. In de punt tussen de Mauritsweg en de Sanderboutlaan (Oude Postbaan) ligt het Roodhuis (hier per abuis Heihof  genoemd).  Het huidige restaurant  “Ruimzicht”  alsmede het er naast liggende woonhuis zijn restanten van de stallen van deze  hof. De Heihof (inmiddels "gerestaureerde" boerderij van Jozef Roebroeks waar nu transportbedrijf Martens in zetelt), staat niet op deze kaart. Op zich vreemd, omdat deze toen toch al lang bestond. Linksboven ziet men nog een stuk van het Steinderbos. Rechtsbeneden ziet men naast de Postbaan een restant  van de landweer van Beek.

Verder kan men zien dat de Steinderweg een holle weg was (hij loopt door een droogdal). Overigens was de naam  toen niet Steinderweg.  Het stuk van de Koolweg tot aan de Stationsstraat  waren de Beekerdellen (del is dal) . De weg was een onderdeel van de grens tussen Beek en Elsloo in het heidegebied.  Een ander deel van de grens met Beek was de Mauritsweg. Het stuk Steinderweg tussen de Koolweg en Stein was de Meelderweg.  Het was een onderdeel van het eerder behandelde Meldert . Het Meldert als gebiedsnaam loopt overigens door tot aan het kasteel in Stein.

De Schutterskamp (in de Schötterskamp)
De Schutterskamp was het gebied welk werd begrensd door de Stationsstraat –oost en de daarachter lopende veldweg ,de Schutterskampweg, alsmede de voorzetting van deze aan de overzijde van het spoor. De Schutterskamp was aangelegd op de heide en bestond voor het grootste deel  eveneens uit kleine percelen. We vermoeden dat ook dit veldtuinen zijn geweest. Vermoedelijk zijn deze “coolhoven” die we langs de wegen door het oorspronkelijk heidegebied tegenkomen al aangelegd voordat het aangrenzend gebied ontgonnen werd. Hierdoor zijn deze als eilandjes met kleine percelen op de kadasterkaarten te herkennen.

Afbeelding: Stationsstraat-oost  ca 1950.
De oorspronkelijke Crupel is nog goed te zien. Hij wordt omsloten door “de Groene weg” een ontginningsweg door de Klein Hei. Rechts de Schutterskamp met de Schutterskampweg.

De Schutterskamp bestond tot in de 18e eeuw niet als naam. In de archieven komen we in dit gebied alleen de landweer en de Croepel  als naam tegen. Vermoedelijk zijn hier vroege ontginningen geweest in een apart gebied wat de Croepel werd genoemd.  Later word hier de Crupelsweg (de huidige Stationsstraat-oost) doorheen gelegd of verlengd tot aan de Oude Postbaan wat  het gebied in twee deelde. Het gebied links van de weg bleef de naam Croepel of Crupel behouden rechts tussen de landweer (Schutterskampweg) en de Crupelweg werd de Schutterskamp.

De samenhang van de naam met de schutterij van Elsloo, is waarschijnlijk. Niet alleen kan dit een schietterrein zijn geweest, zoals de overlevering wil, maar ook kan de pacht van de percelen aan de schutterij zijn geschonken als vorm van subsidie. We komen ook de schrijfwijze als Sch(e)uttenkamp tegen.  Na de aanleg van het spoor gaat de naam Schutterskamp over op het hele gebied tussen de Stationsstraat-oost , de Spoorstraat en de spoorlijn. Hier ligt nu de buurt Schuttersdreef (een van Schutterskamp afgeleide naam). Eigenlijk behoorde dit gebied tot de spooraanleg tot het veld “onder de Heuvel “ aan de andere kant van de spoorlijn.

De overlevering verteld van de kinderen van Elsloo die voor WO II over de veldweg de Schutterskamp  het warme middageten in een blikken draagstelletje (henkelmenke) naar hun vaders brachten. Deze werkten in Beek in de sigarenfabrieken en kwamen hen dan halverwege tegemoet. Vermoedelijk staken de voetgangers in het verlengde van de weg hier gewoon de spoorweg over. Deze was toen een enkel spoor en er liepen niet zoveel treinen.

Afbeelding: Deel van de Schutterskamp (1950) nabij de spoorlijn.
De ingewikkelde grens tussen Beek en Elsloo is hier goed  zichtbaar. Rechtsboven liggen  de bedrijfsgebouwen van de staalhandel Lommaert met ervoor het eveneens verdwenen huis van de fam. van Hees.