Alvorens over te gaan op de achtergrond van de diverse plaatselijke benamingen in en rond Elsloo, moeten we voor het begrip eerst teruggaan naar de situatie van het dorp en omgeving voor en tijdens de ontginning van het landschap. De lokale benamingen hebben hier namelijk rechtstreeks verband mee.

De vroegste geschiedenis van het huidig landschap van Elsloo begint eigenlijk zo’n 13000 jaar geleden. De laatste ijstijd loopt ten einde en op de zeer vruchtbare lössgronden ontstaat bebossing die uitgroeit tot een oerbos. Deze bossen zijn rijk aan wild en het gebied van jagervolken die weinig tot geen sporen hebben achtergelaten.

Dan verschijnen de eerste bewerkers van de gronden, de Bandkeramiekers. Zij komen niet zonder reden. Elsloo is een uitstekende plaats voor hen om zich te vestigen. Voor landbouwers zijn namelijk tot de uitvinding van de kunstmest in de 19e eeuw een viertal zaken steeds van essentieel belang geweest. Dit waren: water, bossen, weidegronden en akkerland. In Elsloo waren deze zaken ruim voorhanden. Bronnen en weidegronden in het Maasdal, vruchtbare akkers en bossen boven de Maasdalrand. Het is dus ook niet verwonderlijk dat langs de hele Maasdalrand in Elsloo archeologische bewijzen van vroege bewoners en Romeinen zijn gevonden. Het is aannemelijk dat Elsloo vanaf de Bandkeramiekers eigenlijk constant is bewoond en behoord daarmee tot de oudst bewoonde gebieden van Europa.

De archeologische sporen zijn overigens het enige wat ons herinnert aan de vroegste bewoners. Waar we wel meer in het landschap nog herkenbare elementen hebben overgehouden, zijn onze middeleeuwse voorouders. Het waren zij die een ontwikkeling startten en afronden, die het oerbos deed verdwijnen om plaats te maken voor akkers en wegen. Het waren ook zij die de nog heden in gebruik zijnde benamingen hebben toegekend. Het (overgebleven) landschap en de benamingen behoren samen tot ons cultureel erfgoed. Om dit erfgoed vast te leggen zullen we voor en na in de komende afleveringen de bekende benamingen behandelen en proberen de herkomst te verklaren. Dit komt in wezen er op neer dat we het middeleeuwse landschap van Elsloo gaan reconstrueren.

Maquette van een Bandkeramiekersdorp (Foto: Peter Jan Bomhof, Rijksmuseum van Oudheden)