Het beschrijven van het middeleeuwse Elsloo is een moeilijk iets. Dit komt mede doordat de archieven van rond 1500 duidelijke informatie beginnen op te leveren. De middeleeuwen liepen toen al ten einde.
Wat deze archieven ons weergeven is eigenlijk een echo van de ontwikkelingen in de voorafgaande 1000 jaar (vanaf de Romeinse tijd). Desondanks is het toch mogelijk om aan de hand van de gegevens een beeld te vormen van de ontwikkelingen. De archieven staan namelijk bol van verwijzingen naar gebeurtenissen en feiten die lang voor de vastlegging ervan zich hebben afgespeeld. Verder is het van belang om te weten dat de vermelde archieven een beeld geven van een maatschappij die op veel punten nog was ingericht zoals zij zich in voorafgaande eeuwen had gevormd. Deze kennis in combinatie met algemeen beschikbare informatie over de middeleeuwen, vormen de basis van deze publicaties.

Het is mogelijk dat sommige conclusies , misschien door onszelf, nog eens herzien dienen te worden. Dit kan men niet vermijden er zal altijd een voorbehoud gemaakt moeten worden. Het alternatief is geen publicatie. Daarmee wordt echter de geschiedenis van Elsloo geen recht mee gedaan en zou er ook geen kennisoverdracht plaatsvinden om als vertrekpunt voor verder onderzoek te kunnen dienen.

Het dient de lezer duidelijk te zijn dat deze publicaties alleen zijn geschreven om een belangrijk stuk lokale geschiedenis voor iedereen toegankelijk te maken en voor het nageslacht vast te leggen.

Hier vindt u veel meer kaarten over Limburgs landschap en de Maas>>>>

Alvorens in detail in te gaan op de geschiedenis, is het voor een goed begrip belangrijk om eerst een geografische beschrijving van het grondgebied van Elsloo te geven.

Het gebied van Elsloo (ut Aelser lendj) is een gevarieerd landschap. Het zuid oostelijk en zuidelijk gedeelte bestaat uit flauwe hellingen en kleine plateau’s (zoals de Hoogte, het Armsterveld en het Mergelakker) die de uitlopers zijn van het plateau van Schimmert. Afgescheiden hiervan door een dal ligt in dit gebied apart een heuvel (de Knup). De hellingen lopen in het westen door tot aan de hoge Maasdaloever (Hoge Bos, Terhagen en kasteelpark). In het noorden gaan ze over in een vlak gebied dat zich tot Born uitstrekt (het Graetheideplateau). Globaal vormt de Stationsstraat hiertussen de grens.

Het beschreven gebied wordt verder doorsneden door enkele grote droogdalen, die het water van de hoger gelegen gebieden afvoerden naar de Maas. Een dal loopt vanuit het zuidoosten (vanaf het vliegveld) naar het kasteel. In het oosten loopt een droogdal vanaf het station (Steinderweg), buigt halverwege naar het westen ( Meldert) en eindigd bij het kasteel van Stein. Midden door het huidige dorp heeft er echter nog een droogdal gelopen, welk echter grotendeels verdwenen is. Dit begon in het oosten als Seeckendaal en liep via de huidige locaties: het voetbalterrein, de Rabobank, Maaslandcentrum naar de Driekuilen waar het samenkwam met het Meldert. Tenslotte wordt het westelijk gebied van Elsloo gevormd door de hoge Maasdaloever (met diepe insnijdingen), de beemden met oude Maaslopen en de rivier zelf.

De beschreven bestanddelen van het landschap zijn in vroeger tijden in hoge mate bepalend geweest voor de begrenzing, het gebruik en inrichting ervan.