Skip to main content

HISTORIE

Foto Kasteel Elsloo 1931© Nationaal Archief / Collectie Spaarnestad/ANP/Leeflang

Landschap en Maas

Deel 12: Van Scharberg tot Meldert

Iets ten zuiden van de autowegbrug naar Belgie (waar nu de Maas stroomt) lag een punt dat “Scherren” of “Scharren” werd genoemd. Hier lag een watermolen , de Scharmolen, die in de 16e eeuw  in de Maas is verdwenen. In de achterliggende helling ontsprong toen een sterke bron die een beek voedde. Deze beek dreef het waterrad aan. De bron bestond tot de aanleg van het Julianakanaal nog in oever van de Maas. Door de afspoeling door de Maas verdween Scherren in de rivier.

De naam leeft nog voort in het Schaarveld te Stein,  Scharberg en in de Scharstraat. Schar , Scher of Schaar kan hier afkomstig zijn van het “inscharen” van vee. Een verzamelplaats voor het vee (dicht bij de toenmalige bebouwing) voor de nacht. Bij Scherren lag ook de Maashaven van Elsloo. Hier meerde het marktschip aan; een soort lijndienst naar Maastricht. Op dit punt werden niet alleen goederen uit Elsloo maar ook uit Stein en andere plaatsen ingenomen.

Nu noemen we het hele gebied langs het kanaal, tussen Stein en Elsloo, Scharberg. De  naam Scharberg  was oorspronkelijk de naam  voor de hellingen (dalrand)  bij de huidige autowegbrug.

LM12.1

Scherren op de Tranchotkaart uit 1803

LM12.2
Scherren op een luchtfoto van 1950

Zowel op de luchtfoto als op de Tranchotkaart (waar pat -grasland- staat) kan men de vroegere loop van de Maas goed herkennen. 

Bij Scherren kwamen ook wegen bij elkaar. De weg naar Meers daalde hier in een hoefijzerachtige bocht de helling af. Boven de dalrand voegde de Schaarstraat vanuit de Drie Kuilen zich bij deze weg.  Het is waarschijnlijk dat de weg naar Meers die over de Lindendries (nu in de Maas richting Meers) naar Meers liep, ook rechtstreeks door het Maasdal (dus langs de Watermolen) naar het oude kasteel heeft gelopen. We weten dat het tegen de dijk doodlopende stukje van de Lindendriesstraat in Klein Meers als een straat met huizen en in Groot Meers de Grote straat tot ver in de huidige Maas doorliepen. 

De kernen van Groot en Klein Meers hebben dus eertijds gelegen waar nu de Maas stroomt. Na de afspoeling door de Maas heeft men beide kernen meer landinwaarts gelegd. Bekijkt men nu de beschreven toenmalige bebouwing van kasteel, Jodenstraat, Scharmolen, Groot en Klein Meers en men denkt de huidige Maas weg, dan is het duidelijk dat Meers veel korter bij  Elsloo lag dan nu het geval is. Men is in de loop van de eeuwen als het ware van elkaar afgedreven. Hoe e.e.a. precies heeft gelegen weten we echter (nog) niet, de aanknopingspunten heeft de Maas weggespoeld.

Op den Breul
Boven op de Maasdalrand boven Scherren lag  “op de Breul”. Dat was een bosje. Breul is een oud woord voor weidegebied. Het “op” in de benaming moet men zien in de betekenis van “boven” dus naar het gebied onder het bosje in het dal. Mogelijk is dit een verwijzing naar een gebruik van het Maasdal in de richting van Meers als een vroeg weidegebied en is er in dit verband een samenhang met “Scherren”. Eerder merkten wij ook al op dat een van de wegen langs de Maasdalrand die naar Scherren voerde Veeweg heette.

De Schaarstraat
De vermelde Schaarstraat bestaat gedeeltelijk nog. Het is de veldweg die de Driekuilen verbind met de weg langs het kanaal naar Stein. De Scharstraat was eeuwenlang een onderdeel van de grens met Stein. De Schaarstraat is oorspronkelijk een landweer geweest. Opgravingen bij de aanleg van het kanaal hebben dit aangetoond, een bescherming van het Elserveld tegen wildvraat en vee mogelijk dat de Graetheide  toen hier tussen Stein en Elsloo een uitloper naar de Maas heeft gehad of dat hier een bos of weidegebied van Stein heeft gelegen. Een belangrijke functie van de Schaarstraat was als verbindingsweg tussen Meers en de Graetheide (waarop ook zij rechten bezaten).

LM12.3

De Schaarstraat op de Tranchotkaart. In de Maas ziet men  de grens tussen Elsloo en Stein in een rode lijn ingetekend. Deze grens was ooit het midden van de weg over de Lindendries naar Meers.

Het Meeldert
Tussen Stein en Elsloo ligt een droogdal, een onderdeel van het droogdal waar de Steinderweg deels door loopt (zie inleiding). Dit is het Meldert of Meeldert. Het ligt voor de hand om voor de naamsverklaring aan de bekende zwarte vogel te denken, toch ligt het anders. In de archieven heet het gebied “Meerdel”  (vandaar ook de straatnaam in de aangrenzende nieuwbouwwijk). Meer is niet alleen een oud woord voor grens maar kan ook duiden op drassigheid. Beide betekenissen kunnen hier van toepassing zijn. Een del of delle is een ondiep droogdal. De delle wordt doorsneden door de Drie-kuilenweg. Het gedeelte tussen de Steinderweg en de de Driekuilen behoorde tot de verdeling in de 19e eeuw tot de Graetheide. (Dit gebied overigens maakte ook deel uit van de inzet in de heistrijd tussen Elsloo en Stein). De grenzen tussen Elsloo en Stein liepen eeuwenlang (tot aan de Schaarstraat)  langs de randen van de delle. Ze vormde een een soort wig tussen beide dorpen. Mogelijk dat deze wig ooit heeft doorgelopen tot aan de Maasdalrand (zie ook Schaarstraat).

LM12.4
Via het Meldert werd het regenwater van de Graetheide langs het kasteel
van Stein via de Ur naar de Maas afgevoerd. Situatie op de tekening ca 1925

Laat reactieformulier zien