Het geslacht D’Arberg de Valengin (Valangin)

Net als de Gavere’s waren de D’Arbergs hoge militairen en functionarissen. Wel was er een groot verschil in de “sociale status” van beide geslachten. Gaan de Gavre’s terug op zeer oude, hoge Vlaamse adel, de D’Arbergs komen voort uit een bastaard-tak van de graven van Neuchatel die zich als militairen in Bourgondie vestigden en van hier naar de zuidelijke Nederlanden trokken. Aarberg en Valangin zijn plaatsen in de buurt van Bern, Zwitserland aan het meer van Neuchatel.

Aarberg Zwitserland

Men moet oppassen om de naam (A)Arberg niet te vereenzelvigen met Aarenberg. De laatste is een heel andere adellijke familie van hoge militairen en bestuurders in de zuidelijke Nederlanden. Dit kan makkelijk tot verwarring kan leiden omdat de namen niet altijd eenduidig geschreven worden. (In Leuven ligt kasteel Aaarenberg).

Graaf Nicolaas van Arberg (D’Arberg) de Valangin was een zoon van Francois D’Arberg de Valangin. De ouders van Francois waren Claude D’Arberg Heer van Spontin die gehuwd was met Anne de Dardenet, vrouwe van Mandeurre (Bourgondie). Claude was waarschijnlijk een bastaardzoon van Claude Graaf D’Arberg de Valangin , Baron de Bauffremont (1447-1517) een jongere tak van het huis Neuchatel (Zwitserland).

Meerdere D’Arbergs kozen voor een militaire carriere. In de 18e eeuw richten zij een Waals regiment op dat de naam “Regiment D’Arberg” droeg in dienst van Oostenrijk. Francois D’Arberg de Valangin was colonel en gouveneur van het fort en Charlemont (te Givet in noord Frankrijk) die in 1599 trouwde met de rijke Isabelle de Trazegnies en in 1604 en voor de tweede keer met Adrienne de Brion ( deze was de moeder van “onze” Nicolaas D’Arberg de Valangin) .

Tip voor onderzoekers: Literatur -G.A. Matile, Histoire de la seigneurie de Valangin jusqu'à sa réunion à la directe en 1592, 1852, (z.T. fehlerhaft) Het familiearchief van de D’Arbergs bevind zich overigens in het stadarchief van Helmond.

Valagin , Zwitserland

Doorbraak
Het huwelijk met Olympe was duidelijk de doorbraak voor de D’Arbergs in de zuidelijke Nederlanden naar de hoogste kringen. We zullen zien dat de D’Arbergs via de Gavre’s de top zullen bereiken. veel functies die zij zullen bekleden komen overeen met die welke eerder bekleed werden door de Elsloose tak van de Gavere’s. Een tekst in het Frans (de D’Arbergs waren overigens ook Franstalig) verteld hierover het volgende:

.....son (Francois D’Arberg) files, Claude Nicolas de Valagin (1618-1687) epousa a Nivelles Olympe de Gavrequi lui apportait un dot considerable. Vers 1660 il prit motu prorio le titre de comte et le nom D’Arberg. Apartier de ce moment, la famillle evolua dans les milieux le plus distingueés.Les enfants épousèrent la fine fleur de la vieille noblesse européene.....

Dus: (Claude) Nicolas trouwde met Olympe die een aanzienlijke bruidschat meekreeg. In 1660 kreeg hij de titel Graaf en de naam D’Arberg (hij kwam naar Elsloo als de Valagin). Vanaf dat moment werden de D’Arbergs opgenomen in de allerhoogste kringen. Hun kinderen trouwden met de top van de oude Europese adel.

Ze verblijven overigens niet veel in Elsloo, ze wonen in Helmond, Mons (Bergen), Luik, Nijvel (ten zuiden van Brussel) of Brussel. Het lijkt erop dat Elsloo niet meer is dan een van hun vele bezittingen. Met Ollignies hadden ze wel een sterke band (waarin de Gavres hun overigens ook al voorgingen). Hier had familie D’Arberg een eigen mausoleum en in de kerk op het koor een eigen bank.

De kerk van Nijvel (Afbeelding wikipedia, embedded)

Chateau D’Ollignies (Woelingen)
Anno 1143 wordt Ollignies voor het eerst geciteerd. Het is een onderleen van de heerlijkheid, later toebehorend aan het graafschap Boussu. Tijdens het ancien régime zijn de heerlijkheid en het kasteel van de 13de tot de 15de eeuw eigendom van de familie de Ligne, vanaf 1479 van de familie de Gavre en in de 18de eeuw van de familie Arberg. Na de Franse Revolutie blijft de familie Arberg eigenaar van het domein maar in 1837 gaat het over in handen van de familie Wykerslooth. De Franse Bernardijnenzusters kopen het kasteel in 1882 en verbouwen het tot klooster en pensionaat. In de jaren 1960 neemt een bedrijf er zijn intrek

21. Albert Joseph Dieudonne D’Arberg-Valagin.

Baron D’Elsloo en Helmond, Heer van Ollignies, Graaf de Beaufort en de La Rochette, Erfmaarschalk van Limburg, Keizerlijke Staatsraad, Markies of Triceres.

Albert Joseph D’Arberg (1655 –1726). was getrouwd met Barones Isabella Felicitas de Cortenbach, Vrouwe van Helmond, Marquise de Tricere. Hun zoon Nicolas Maximimilaan Edmond Joseph zou Albert Joseph in Elsloo opvolgen. We hebben alleen weet van nog een zoon, Charles Antoine D’Arberg (1702-1768). Verdere kinderen van dit echtpaar zijn ons (nog) niet bekend.

AARBERG-VALANGIN, ALBERT JOSEPH, graaf van, heer van Helmond. V

Afkomstig uit een bastaardtak van de graven van Neuchâtel; verwikkeld in een geschil met de minderjarige Nicolaas, graaf van Aarberg-Valangin, over het bezit van de heerlijkheid Elsloo (Land van Valkenburg); Albert Joseph werd in het bezit van Elsloo bevestigd op 24 februari 1708. HBLS.

D’ Arberg en Helmond
Zoals we zagen keken de graven D’Arberg goed uit met wie ze trouwden. Albert D’Arberg kwam ook niet bij toeval aan zijn bruid. Het was een familie aangelegenheid die als volgt in de archieven van Helmond is vastgelegd (deels door ons aangevuld).

…..Uit zijn huwelijk met Anna Maria van Reuschenberg, (1628) sproot o.a. één zoon, Edmond van Cortenbach, die zijn vader na diens dood als heer van Helmond opvolgde. De leenverheffing geschiedde 8 Juli 1650. Uit zijn huwelijk met Cecile Isabelle, prinses van Gonzague de Mantoue (in 1673 gesloten) werden meerdere kinderen geboren, die echter allen, op één dochter na, jong stierven. Hij overleed 22 October 1681, toen dit kind nauwelijks drie jaren oud was. De weduwe werd na zijn dood vrouwe van helmond. Zij werd 28 April 1682, "verlijt en de beleent" met het huis slot en heerlijkheid, haar toekomende van haar overleden man. De vrouwe van Helmond hertrouwde 31 Januari 1683 met Antoine Udalricq, graaf van Arberg. Deze verzocht in een rekest aan den Raad en Leenhof van Brabant "om met de ledige hant verlijt ende beleent te worden mettet huys, sloth ende heerlijkheyt, zoals die zijne gemalin in tocht is aangekomen bij den dood van haar eersten man, zoals zij deze op 28 April 1682 heeft verheven", waarna hij 14 Oct. 1683 in die hoedanigheid met de heerlijkheid van Helmond werd beleend. De enige dochter van Edmond van Cortenbach, barones Isabella Felicité huwde 9 Mei 1688 met een jongere broer van haar stiefvader nl. Albert Joseph, graaf van Arberg, enkele dagen na het overlijden van haar moeder (de echtgenoot was 33 en de bruid 10 jaar !!!)

Als man van de universele erfgename der heerlijkheid deed de graaf aan de Raad en Leenhof van Brabant het verzoek en werd ook "verleyt ende beleent met het huys, slot en de heerlijkheid van Helmond, vermits het overlijden van Cecilia Isabella, douairière van Helmont, moeder van de voorz. Isabella" (5 Juli 1688). Hij werd 24 Juni 1691 als heer van helmond ingehuldigd. Hun zoon Maximilaan Nicolaas Edmond Joseph werd vóór zijn huwelijk in 1715 o.a. de heerlijkheid Helmond als huwelijksgift toegewezen. De leenverheffing had plaats in 1720 en de inhuldiging op 10 Febr. 1721. De zoon van deze, Nicolaas Antonius, waarop we nog uitgebreid zullen terugkomen, werd 20 Juli 1767 bij "donatie inter vivos" door hem begiftigd met de heerlijkheid Helmond en de Baronie Elsloo* en het volgend jaar door de stad als heer gehuldigd. Hij heeft er echter niet gewoond of nauwelijks gewoond en zijn kasteel laten vervallen. Hij verkocht op 19 October 1781 al de rechten, die hij op deze heerlijkheid bezat aan Carel Frederik Wesselman voor 155.000 guldens aan muntmeester te Utrecht. De heerlijkheid Helmond was toen bijna failliet. Nicolaas had grote leningen met zijn bezit als onderpand opgenomen. Het kasteel van Helmond werd van toen af door de familie Wesselman bewoond. (In Helmond bestaat overigens ook, net als in Elsloo, een Arbergstraat)

* Archief Helmond: Akte van registratie ten overstaan van de stadhouder en leenmannen van de leenhof van Valkenburg in het land van Overmaze, Staatse partage, van de 'donatio inter vivos', waarbij N.A. graaf van Arberg door zijn vader begiftigd wordt met de heerlijkheid Helmond en de baronie van Elsloo, 1767. Authentiek afschrift. Frans. 1 stuk.

De volgende D’Arbergs waren kasteelheren van Helmond:

1683-1688 Antoine Udalrique D’Arberg (namens zijn vrouw Cecile en dochter Isabelle)

1688-1720 Albert Joseph D’Arberg (namens zijn vrouw Isabelle)

1720-1767 Maximiliaan D’Arberg

1767-1781 Nicolas Antoine D’Arberg