Koning Swentibold
Tussen Beek en Born, de Maas en Sittard ligt een vlakte welke het Graetheideplateau wordt genoemd. Dit oorspronkelijk heidegebied is ooit het Graetbos geweest. Het is dit bos c.q. heide welke, volgens een oude legende, in de 9e eeuw door Koning Swentibold (of Sanderbout) werd geschonken aan de omringende dorpen, waaronder Elsloo, Beek en Stein.

Het gebied werd dus niet in stukken verdeeld maar gemeenschappelijk bezit van de inwoners van de dorpen die rond het heidegebied lagen. Aanvankelijk beheerden de gerechtigde dorpen het gebied in gezamenlijk overleg. In de loop van de tijd ging men echter over tot het afpalen van afzonderlijke gebieden. Ieder dorp kreeg zo zijn eigen heidegebied en beheerde dat. De heide als geheel bleef echter gemeenschappelijk bezit van alle dorpen. Dat betekende o.a. ook dat men niet zonder overleg met de andere dorpen mocht ontginnen.

De ontginningsfases van de Graetheide. Linksonder van de heide aan de Maas ligt Elsloo 

Er ontstond tenslotte de behoefte om de grens tussen de velden van de dorpen en de aangrenzende heide duidelijk vast te leggen. Verder werd het noodzakelijk om maatregelen te nemen om zich te beschermen tegen veeroof door rondtrekkende bendes en troepen. Ook  wilde men het weidende vee op de heide en het groot wild van de velden weren. Al deze problemen loste men in een keer op door het aanleggen van een landweer.

Men gaat er vanuit dat de landweren voor het merendeel in de 15e eeuw zijn aangelegd, dit sluit echter vroegere voorgangers (zie Schaarstraat/Drie Kuilen) niet uit. Door ervoor te zorgen dat alle landweringen van alle dorpen op elkaar aansloten, kreeg men een gesloten geheel rond de heide, alleen doorbroken voor doorgangen voor wegen. Een landweer bestond uit een gracht, een opgeworpen wal, dan een tweede gracht, een tweede wal en tenslotte weer een gracht. De wallen werden beplant met doornstruiken. Men kan de landweer niet als een verdedigbaar vestingswerk beschouwen maar hij vormde toch een massieve hindernis, een zekere verdedigingsgordel.

De bekende groene wallen om Stein zijn de restanten van de landweer van Stein. Ook Elsloo had een dergelijke landweer welke echter geheel is verdwenen. In Stein zijn de wallen behouden als houtleveranciers omdat het dorp te weinig bos kende. In Elsloo werden ze bij de ontginning van de heide, vanaf 1765, omgevormd tot veldwegen. Dit gegeven maakt het wel mogelijk om het verloop nauwkeurig te bepalen en te beschrijven.  Het is overigens frapant om te constateren dat een gedeelte van de toenmalige grens van Elsloo (de landweer dus)  midden door het huidige Elsloo loopt.

De landweer (de zwarte lijn)  van Elsloo in 1803 van Aan de Drie Kuilen tot aan het  “Heygaet” (nu het Dorine Verschureplein). 

Het  trace van de landweer
In de archieven begint de beschrijving van de landweer Aan de Drie Kuilen. Zoals eerder vermeld sloot op dit punt ook de landweer van Stein aan op die van Elsloo. Van hier vertrok de landweer naar het oosten, langs het Meldert (nu een voetpad), maakte halverwege een wijde bocht naar rechts en kwam uit boven op de Heiberg. Op de Heiberg maakte hij een scherpe bocht naar het zuiden en volgde het trace van de latere Elserheggenweg. Uiteindelijk komt de landweer uit op het huidige Dorine Verschureplein. Ook in vroeger eeuwen al een belangrijk punt in Elsloo.

Vanaf het Dorine Verschureplein volgde de landweer de veldweg die nu nog vanaf de parkeerplaats van de supermarkt achter de huizen van de Stationsstraat Oost oorspronkelijk tot aan het spoor doorloopt. Aangezien het spoor toen niet bestond, liep de landweer op deze plaats verder. Aan de overkant van het spoor is nu een stukje weg afgesloten met een hek. Deze weg was ook ooit de landweer die hier nog enkele tientallen meters verder liep om dan weer in een haakse bocht naar het noorden af te buigen om weer op de huidige straat uit te komen en deze te volgen tot aan de Stationsstraat van Beek (ooit de belangrijkste toegang tot de heide van Beek) Hier sloot de landweer van Elsloo aan op de Landweer van Beek. Dit punt heette “Aan den Beecker Grindel”. In de landweer bevond zich hier ook een hek, een barriëre, ten behoeve van de weg Beek-Stein.

De Graetheide, landweer en veewegen rond 1750 ingetekend in een kaart van Elsloo uit 1983.

Grenzen
De  vreemde bochten die de landweer bij Beek maakte waren tot de herindeling in 1983 hier terug te vinden in de verwarrende loop van de grenzen tussen Beek en Elsloo. Die liep hier dwars tussen de huizen en er waren weinigen die wisten hoe de grens precies verliep en welke huizen bij het spoor Elsloos en welke Beekers waren.

De omgeving van de overweg te Beek ca 1950. Duidelijk is het voormalig tracee van de landweer aan de overkant van het spoor nog te zien. Hier liep de grens tussen Elsloo en Beek tussen de huizen door. 

Het Dorine Verschureplein
Dit plein was in vroeger tijden de hoofdtoegang tot de heide en heette “het Heygaet”, de toegang tot de heide. Hier kwamen ook de Catsopperveestraat (nu Spoorstraat) en de Elslooërveestraat  (nu Stationsstraat West) bij elkaar en bevond zich ook een drinkpoel voor het vee.

Al voordat de heide ontgonnen is vertrekt er vanaf dit punt ook een belangrijke verbindingsweg naar Sittard, de Koolweg. En na de ontginning een veldweg, de latere Stationsstraat-Oost. Uiteindelijk als de landweer is geruimd vormt de Stationsstraat met het oude verloop van de landweer een driehoek. Nu ligt hier supermarkt Albert Heijn. Dit punt is eerst een kerkhof (het later te behandelen Jodenkerkhof) en na de ontruiming hiervan, het kermispleintje van Elsloo. Uiteindelijk worden de uitloop van de 5 wegen die hier bij elkaar komen omgevormd tot het huidige plein om het centrum van het nieuwe Elsloo te gaan vormen. De naam van het plein komt van Dorine Verschure, de schenkster van het kasteel en park aan Elsloo. Aelsenairen noemen dit plein overigens steevast  “kirmisplein”  in plaats van Dorine Verschureplein.

Het Dorine Verschureplein en omgeving ca. 1950 met rechts de driehoek wat het “kirmispleintje” was. Op het open terrein tussen Koolweg en Elserheggenweg ligt nu de Mariakerk.