Verbindingen met Stein
Het is ons opgevallen dat alle wegen die voor de aanleg van het kanaal vanuit Kleine Meers naar Stein liepen, zonder uitzondering perceelsdoorsnijdend zijn. Dat betekend dus dat de percelen ouder zijn dan de wegen. We vermoeden nu dat er tussen Kleine Meers en Stein een groot drassig weidegebied heeft gelegen wat later wordt ontgonnen tot landbouwgebied met enkele recht doodlopende ontginningswegen. Toen er uiteindelijk de behoefte aan verbindingswegen ontstond, was men genoodzaakt de percelen te doorsnijden.

Deze ontwikkeling wijst erop dat er voor de ontginning van het gebied hier helemaal geen wegen bestonden en er blijkbaar ook geen noodzaak toe was. Hadden er al voor de ontginning huizen op het Steinder deel gestaan, dan had er ook ongetwijfeld een verbinding met Stein bestaan (minimaal een kerkweg) die dan later als vertrekpunt voor de percelen zou dienen. Dit alles versterkt ons vermoeden dat het Steinder deel vanuit het (afgespoelde) Elsloos Meers is ontstaan en niet vanuit Stein.
Of deze ouderdom theorie m.b.t. de wegen ook van toepassing is op Elsloo’s Meers, kunnen wij niet meer nagaan. De Maas heeft alle sporen ( de Lindendries) uitgewist.

Afbeelding: 1847. In de rechthoeken punten waar de wegen perceelsdoorsnijdend zijn.

Veldnamen te noorden van Kleine Meers
Hoewel deze namen eigenlijk niet binnen dit bestek vallen willen wij ze i.v.m. de band met Meers als geheel toch weergeven. Door het gebrek aan kennis van de oude archieven over dit gebied zijn we wel gedwongen de uitleg te beperken. Relatief ver van Stein gelegen zullen de velden direct ten noorden van Meers merendeels door inwoners uit Meers in gebruik zijn geweest.

Op de Steen: Mogelijk een verwijzing naar een steen die diende als uitgangspunt voor het inmeten van de percelen. Steen-namen verwijzen ook vaak naar oude (Romeinse) bebouwing ter plaatse. We denken dat dit hier niet het geval is.
Op drie bunders: Een bunder was een oppervlaktemaat ca 0,8 hectare.
Achter de Veldschuur: Aanduiding voor percelen die niet ouder kunnen zijn dan de Veldschuur zelf.
In de Scheijdhoek: Hoek waar de grenzen (scheidingen) van het oude Elsloo en Stein een hoek vormden.
Aan de oeveren: Aan de oever van een voormalige Maastak.
Hoxweerd: Komt van Bosweerd in de 17e eeuw werd hier een bos(je) ontgonnen.
Lange Morgens: Langgerekte percelen van een morgen. Een morgen is ca een vijfde hectare.
Spekersdelle: Delle is laagte. Spekers zou van spijker of spieker kunnen komen een graanopslag op palen. Hier zijn we niet van overtuigd omdat men deze niet in het open veld bouwde, zeker niet in een overstroombare delle.

De Veldschuur
Over de ouderdom van het kleine gehucht de Veldschuur kunnen we niet veel zeggen. Op de kaarten uit de 18e eeuw komt het gehucht in ieder geval voor. Op de oudste kaarten die we van Elsloo kennen (rond 1650) komt de Veldschuur echter niet voor. Dit wil overigens niet zeggen dat het gehucht niet bestond, de gemeentekaarten volgden (jammer genoeg) toen ook al strikt de grens.

Foto: De Veldschuur achter de Steinderdijk Foto: Guus Peters

De naam veldschuur verwijst naar een andere functie van een gebouw ter plaatse dan een woonhuis. Een veldschuur was een schuur voor de opslag van granen die men bouwde in het veld buiten het dorp. Meestal kwam een losstaande schuur wel eens voor als er bij het bedrijf in de woonkern geen plaats meer was voor het bouwen van een extra schuur. In een dergelijk geval bouwde men ze op een andere plaats in de buurt. Dat kon ook buiten de kern zijn. Dat hing er ook vanaf waar men een perceel ter beschikking had. Dergelijke schuren waren van vakwerk en konden derhalve ook verplaatst worden.

In Elsloo kennen we een voorbeeld waarbij een schuur verkocht werd en in Beek weer werd opgebouwd. De Tiendschuur van de kerk van Elsloo lag ook buiten de bebouwde kom van het dorp. Ook bestaat er de mogelijkheid dat de schuur, gezien de ligging, te maken heeft gehad met de bouw van de grote dijk van Stein, een soort bouwkeetfunctie. Hoe het ook zij, dit punt of de schuur is bewoond geraakt. Op de Tranchotkaart bestaat het gehucht uit twee huizen links en rechts van de straat.

Afbeelding: Tranchotkaart 1815. De situatie bij de Veldschuur. Duidelijk is de ligging achter Steinderdijk te zien, aan een weg die als verlengde van de Grotestraat vanuit Meers naar Stein liep.

De Maasband
Hoewel de Maasband niet onder Elsloo viel, willen we vanwege de samenhang met Meers, dit gehucht toch nader toelichten. De Maasband gaat terug op een eiland in de Maas en heette niet Maasband maar bamp (beemd). Volgens de overlevering is het gehucht ontstaan toen rond 1600 de protestante kasteelheer van Leuth, zijn eveneens protestantse bedienden toestemming gaf hier te gaan wonen.

Het gebied van de Maasband was overigens niet alleen van Leuth maar ook Eisden had hierin een aandeel. Men kan zich afvragen of dat wel praktisch was om de mensen aan de overkant van de Maas te laten gaan wonen. Hierbij moet men echter niet uitgaan van de huidige Maas maar van een Maas met meerdere takken waarvan waarschijnlijk de hoofdtak toen rechts van de Maasband liep ( het is deze tak die men nu weer wil gaan uitdiepen als nevengeul voor de Maas bij hoogwater).

Afbeelding: De Maaskant ca 1650 (zie ook eerdere aflevering m.b.t. oude maaslopen). Op het kleine omkaderd eiland onder Leuth (Luyt) ligt nu het gehucht de Maasband.

Veldnamen rond de Maasband.
Ook van de Maasband willen we aan de hand van een kaart uit 1897 enkele veldnamen weergeven.

Afbeelding: De Tranchotkaart 1803 geeft een goed beeld van de ligging van de Maasband tussen wisselende Maasarmen. Vaag ziet men ook de grenzen van Vught en Eisden tot in de Maasband doorlopen. Van het precieze verloop hiervan zijn wij (nog) niet op de hoogte.

Afbeelding: Op de kaart kan men goed de oude Maasarm die de Maasband van Stein scheidde onderkennen. Bovenaan zien we de Leutherhoek onmiskenbaar verwijzend naar het voormalig Leuther gebied aan deze kant van de Maas. In de voormalige Maasarm staat Wouters Bamp (de beemd van Wouters). Boxweerd is een verbastering van Bosweerd.

Hoewel men dat niet zou denken, heeft ook het Maasdal nog lang (kleine) bosgebieden gekend. Vlak aan de Maas was het "In de Kouck" (herkomst onbekend. In de hoek?). Onder het gehucht lag het Maasband veld met erboven in de Delle. Dit Delle kan verwijzen naar een oude Maasarm waarvan men ten noorden van de Maasband de resten nog kan herkennen. Verder ziet men vanuit de Maasband door de oude Maasarm de weg naar Stein gaan. Het is deze arm die men weer wil gaan uitgraven waarbij de weg over een lage brug komt te lopen.