Vroege Vogels 2022

Menno Bentvelt is op rivier de Grensmaas. Per kano zie je in Limburg het spectaculaire Rivierpark Maasvallei waar grote grindrivieren brede beddingen door de heuvels geslepen hebben. Na iedere bocht wacht een verrassing: badderende grote grazers, nestelende oeverzwaluwen in afgeslagen steile wanden, doodhoutkevers in de ooibossen en bevers die bomen omknagen en met takken sjouwen om dammen te bouwen. Na de overstromingen midden jaren 90 is hier flink ingegrepen. Nu verlegt zich de loop van de Grensmaas voortdurend; de dynamiek van het water heeft vrij spel tussen uitgestrekte eilanden van grind en ruig struweel.

Bron BNNVARA

Grensmaas bij Meers uitgebroken uit oude bedding (Foto met dank aan www.ark.eu / www.waterpeilen.nl / www.avisum.be 

In het zuiden van Nederland, op de grens met België, ligt tussen Maastricht en Maaseik een bijzonder riviertraject: de Grensmaas. De Maas is hier over een lengte van ca 40 km in het verleden nooit voor de scheepvaart ingericht en stroomt daarom vrij af zonder stuwen. Daarbij bestaat de bodem van de rivier en de oevers er uit grind, zodat we echt van een uniek riviertraject kunnen spreken.

Sinds 2005 wordt hier aan het Grensmaasproject gewerkt, waarbij de rivieroevers over bijna het hele traject worden verlaagd en de rivier de ruimte krijgt om over een nieuwe, brede grindvlakte te stromen. Dit levert een bijzondere, veel natuurlijkere rivier op en vanwege de extra ruimte is ook de waterveiligheid sterk vergroot. Bij het graven wordt grind gewonnen, waaruit het project wordt betaald.

De afgelopen winter is de rivier ter hoogte van Meers op een vrij spectakulaire wijze uit zijn oude bedding gebroken en heeft hij zijn hoofdloop deels verlegd naar de brede grindvlakte die daar ca 15 jaar geleden was aangelegd, als eerste deelproject van het grote project. Bij deze natuurlijke verlegging heeft het water veel grind opgepakt en iets verderop als nieuwe grindbanken weer neergelegd.

In de eerste foto hieronder is links de oude loop te zien en rechts de doorbraak met de grindbanken. Ook is een gedeelte van een ooibos dat er op de oever stond weggespoeld en deze bomen liggen nu nog als getuigen van wat hier gebeurd is op de ondiepe grindbanken iets verder stroomafwaarts. In de tweede foto is de plek van deze doorbraak met de in het water liggende bomen te zien.

Grensmaas bij Meers uitgebroken uit oude bedding (Foto's en info met dank aan www.ark.eu / www.waterpeilen.nl / www.avisum.be

Doorbraak bij ooibos met steilrand

Voor de natuur van de grindrivier levert deze ontwikkeling in een klap heel veel op. In het ondiepe stromende water zullen binnenkort tal van vissoorten, die afhankelijk zijn van stromend water, hun eieren af kunnen zetten en ook op de bomen die in het water liggen zullen zich al snel organismen vestigen die zogenaamd rivierhout nodig hebben om zich in de stroom aan te kunnen hechten.

Het is nog onzeker of deze situatie lang mag blijven bestaan. Doordat de bedding zich heeft verlegd zijn de gemiddelde waterstanden in de oude, deels verlaten bedding veranderd en dit heeft weer gevolgen voor de grondwaterstanden onder de oevers van de Maas. Verder van de Maas af liggen natuurgebieden die juist afhankelijk zijn van deze grondwaterstanden en het is de afspraak dat de grondwaterstand daar niet mag dalen als gevolg van het Grensmaasproject. Binnenkort zal blijken hoe dit dilemma (een lagere grondwaterstand op de ene plek versus grindbanken die niet meer zullen overstromen op de andere plek) wordt opgelost.

Artikel met toestemming gebruikt van www.waterpeilen.nl met dank aan Alphons van Winden en Willem Maassen

Grensmaasproject 2015 

 Een film van DocuZ waarin een stuk historie aan bod komt en in het tweede deel ligt de aandacht meer op de ontwikkeling van de flora en de inzet van het IVN in dit gebied.

Documentaire Grensmaas 2014

Als u 'm per ongeluk gemist heeft, kunt u hierboven de documentaire "Grensmaas, tot de dood en verder" bekijken.  

Ruim twee miljoen vrachtwagens zand en grind worden er uit de Maas gehaald om Limburg te beschermen tegen overstromingen. De nieuwe L1-documentaire 'Grensmaas, tot de dood en verder' gaat over het werken aan de rivier en vooral over de relatie van bijzondere mensen met het water.

De Grensmaas is een project dat nog loopt tot 2024. Pas dan is onze provincie echt veilig tegen overstromingen. In de film zijn prachtige beelden te zien vanuit de lucht, onder water en tijdens alle seizoenen langs de rivier. Gewone mensen komen aan het woord. De kunstenaar die de Maas moeten horen 'roesche', een ongeneeslijk zieke kankerpatiënt die kracht vindt bij de rivier en een muzikant die inspiratie krijgt aan de oevers van de Maas.

Zo'n zestig miljoen ton zand en grind wordt er weggehaald om de rivier te verdiepen en verbreden. Het Consortium Grensmaas begon in het Zuiden bij Borgharen en verplaatst zich langzaam richting Maasbracht. Wat ontstaat is een nieuwe wildernis met veel ruimte voor Konikpaarden en Galloway-runderen. Een oase van rust voor natuurliefhebber. 'Grensmaas, tot de dood en verder' is een documentaire van samensteller Jos van den Broek, cameraman Ben Brack en editor Rico Derks. (Bron: L1)

Overzicht Maaswerken >

Grensmaasproject 2014

De werkzaamheden in het kader van het Grensmaasproject vorderen gestaag. De ontgrinding begon vorig jaar in Oud-Geulle en is nu al bezig in Elsloo, nabij het voormalige veerpont (waar is het belhuuske gebleven?!) Na voltooiing zal de Maas naar verwachting slechts 1 x per 200 jaar buiten haar oevers treden. Tevens wordt het saaie akkerland in de beemden terug gegeven aan de Maas en kan de natuur haar gang gaan.

Grensmaasproject 2013

Bron: Lokale Omroep Stein

De locatie Meers (gemeente Stein) valt onder de plannen voor de Grensmaas. Een deel van de locatie Meers is al gerealiseerd als proefproject Meers. De uitvoering van het resterende deel sluit aan bij dat proefproject. Over de hele lengte van de locatie wordt de stroomgeul verbreed met aansluitend een brede verlaging van de uiterwaard. De werkzaamheden zijn in 2008 gestart en duren tot 2019.

Ten noorden van Meers voert Het Consortium Grensmaas een diepere grindwinning uit. Op die plaats wordt daarna de afgegraven dekgrond en het onverkoopbare deel van de afgegraven grond teruggestort. In deze dekgrondberging wordt ook het restmateriaal uit de locaties Urmond en Maasband ondergebracht.

Grensmaas-project bij Meers »
Grensmaas-project bij de Maasband »
Grensmaas-project bij de Koeweide »
Grensmaas-project bij Geulle »

De locatie Meers levert zo een belangrijke bijdrage aan alle doelstellingen van de Grensmaas: hoogwaterbescherming, natuurontwikkeling en delfstoffenwinning.