Rijkswaterstaat moet aanleg dam direct stoppen

Update 17.09.2024

Rijkswaterstaat moet direct stoppen met het aanleggen van een nieuwe grindrug in de Maas bij Meers, zo oordeelde de rechter dinsdag 17 september in een kort geding. De rechtszaak was aangespannen door Natuurmonumenten, die zich zorgen maken over de schade aan de natuur die zich daar gedurende tientallen jaren heeft ontwikkeld.

Er ligt al sinds 2006 een dam in de Maas, maar die is al meerdere keren doorgebroken en hersteld. Rijkswaterstaat vond het nu beter om een nieuwe dam te bouwen. Daardoor zouden de uiterwaarden bij Meers alleen bij hoogwater overstromen. Ook wordt daarmee het grondwaterpeil, vooral aan de Belgische zijde van de Maas, hoog gehouden.

De rechter stelde Natuurmonumenten in het gelijk en oordeelde dat de aanleg van de dam een inbreuk vormt op hun eigendomsrecht. Dit recht weegt zwaarder dan het belang van Rijkswaterstaat om de afspraken met de Vlaamse overheid na te komen.

De dam in aanleg, foto Guus Peters

Natuurorganisaties vrezen natuurschade door plaatsing dam in Grensmaas

Update 16.09.2024

Natuurmonumenten en ARK Rewilding Nederland maken bezwaar tegen het plan van Rijkswaterstaat voor de aanleg van een enorme stenen dam in de Grensmaas bij Meers. Deze zogenaamde grindrug wordt 350 meter lang en 40 meter breed. 

De aanleg is inmiddels begonnen (!!) en duurt tot eind oktober. Typisch staaltje Rijkswaterstaat: alleen actie als het in hun straatje van pas komt, zonder overleg of luisteren naar argumenten van anderen. We maken het mee bij het groenonderhoud langs het Julianakanaal en specifiek de Scharberg, het fel omstreden gebruik van Beaumix bij de verbreding van de A2, chemische vervuiling van de Maas en nu weer deze dam.

Quote Rijkswaterstaat:„In dit geval liggen er afspraken met België over de grondwaterstand en daarvoor is verplaatsing van de grindrug noodzakelijk. De natuurorganisaties zijn het daar niet mee eens, en dat mag, maar we blijven bij ons besluit.” (Bron: De Limburger)

De natuurorganisaties maken zich zorgen over de ecologische effecten van de nieuwe dam en vrezen onherstelbare natuurschade door verstoring van de natuurlijke dynamiek van de rivier.

De aanleg van de nieuwe dam is een zeer forse ingreep in een gebied waar al dertig jaar met diverse partners wordt gewerkt aan natuurontwikkeling in combinatie met grindwinning en hoogwaterbescherming. Binnen het Provinciaal Omgevingsplan Limburg Grensmaas en door partners binnen RivierPark Maasvallei is afgesproken dat de natuur haar eigen gang mag gaan. Een afspraak waar Rijkswaterstaat nu totaal aan voorbij gaat. De ecologische effecten van de maatregel zijn bovendien onvoldoende onderzocht. Natuurorganisaties vrezen dat de natuur de grote verliezer wordt en pleiten voor een integrale oplossing waarbij de bestaande natuur en de natuurlijke dynamiek in de rivier behouden blijven.

Dalende grondwaterstanden voorkomen
In de Grensmaas liggen diverse drempels en een grindrug met als doel water langer vast te houden om de grondwaterstand in België op peil te houden. De constructie zorgt ervoor dat het waterpeil iets opgestuwd wordt. Dat moet voorkomen dat natuurgebieden aan de Vlaamse Maasoever schade oplopen door dalende grondwaterstanden. In de afgelopen jaren is de bestaande rug een paar keer doorgebroken en door Rijkswaterstaat weer hersteld. De rivierbeheerder wil nu een nieuwe stenen dam aanleggen even verderop in de rivier, ter hoogte van het wilgeneiland en ooibos.

Meest dynamische plek in de Grensmaas
De nieuwe stenen dam komt dwars door het gebied te liggen, precies op het meest dynamische stuk van de Grensmaas. Hettie Meertens, ARK: “De natuur op deze plek heeft zich in twintig jaar ontwikkeld tot hét voorbeeld van dynamische riviernatuur, zoals bedoeld in het oorspronkelijke plan en overeengekomen met alle betrokken partijen inclusief Rijkswaterstaat en bewoners uit de buurt. Met de scheppende kracht van het water, wordt een prachtig landschap geboetseerd. Allerlei soorten planten en dieren profiteren van deze dynamiek en bewegen met de veranderingen mee. Met de nieuwe stenen dam wordt die dynamiek volledig in de kiem gesmoord.”

Foto's Natuurmonumenten / Bob Luijks

Samenwerken aan een integrale oplossing
De locatie voor de nieuwe stenen dam is eigendom van Natuurmonumenten en ligt vlak naast Natura 2000-gebied. “We begrijpen de noodzaak om verdroging van de natuur aan de Vlaamse zijde tegen te gaan. Maar dat mag niet ten koste gaan van de natuur aan Nederlandse kant”, aldus Niels van den Hoogen, gebiedsmanager Kempen Midden-Limburg van Natuurmonumenten. “We vragen Rijkswaterstaat om samen met alle omgevingspartijen te zoeken naar een duurzame oplossing die niet alleen technisch, maar ook ecologisch en landschappelijk verantwoord is. Dat is tot op heden helaas niet gebeurd. We betreuren het dat we via deze weg moeten opkomen voor de natuurdoelen in het gebied.”

Alternatief en lopend onderzoek
Uit onderzoek dat Natuurmonumenten heeft laten uitvoeren door Bureau Stroming, blijkt dat er een alternatieve oplossing mogelijk is, die de bestaande natuurwaarden respecteert en waarbij de dynamische riviernatuur behouden blijft. Bovendien voert Rijkswaterstaat zelf ook nog een onderzoek uit naar de werkelijke effecten van de bestaande drempels en rug in de Maas. De natuurorganisaties verzoeken Rijkswaterstaat daarom met klem om de resultaten van dit onderzoek af te wachten en geen onomkeerbare acties te ondernemen. Herstel van de bestaande rug kan in de tussentijd de maatregel blijven om het waterpeil op hoogte te houden ter voorkoming van verdroging van de flanken van de Hoge Kempen in België. Dat herstel heeft de laatste jaren ook steeds goed gewerkt, mede omdat er voor een andere constructie is gekozen dan de oorspronkelijke rug. De nieuw herstelde plekken zijn niet opnieuw doorgebroken.

Rijkswaterstaat heeft laten weten op zeer korte termijn te willen starten met de werkzaamheden in het natuurgebied bij Meers.

Het is te gek voor woorden dat Rijkswaterstaat een natuurgebied zo kan beschadigen en niemand dit kan stoppen! Dat Natuurmonumenten en ARK zich terecht zorgen hebben gemaakt blijkt wel uit het feit dat een van de bomen van de omgevingsbepalende ‘bomencirkel’ nu plat op de grond ligt. Triest om dit zo te zien. Het zal volgens Rijkswaterstaat dan ook vast niet komen door de heftige trillingen van het op en neer rijden van grote vrachtwagens of het neervallen van de enorme laan van ijzeren rijplaten, maar door de wind? Opeens zijn er geen eenden, ganzen, paarden of runderen meer, die zijn allemaal vertrokken door de enorme machines en vrachtwagens. Maar nu mogen we genieten van een weg van rijplaten en bergen van stenen en grind. Dit is meer dan dat het een beetje schuurt…
Isabel Hendrix, Meers (ingezonden brief De Limburger 06.09.2024)

+ Rijkswaterstaat over Grensmaasproject ⇢

+ Rijkswaterstaat over de Maas ⇢

+ Manifest Ruimte voor levende rivieren ⇢

+ H2O Waternetwerk ⇢