UTOPIA
jongerencentrum 1970-1988

Utopia werd opgericht in december 1969. In de voorafgaande maanden werden gelijktijdig op verschillende plaatsen in Elsloo plannen gesmeed. Terug naar Elsloo, eind jaren 60 van de vorige eeuw.

Hub Meijers en Jo Dohmen waren leider van de oudste groep -tot 11 jaar- bij de plaatselijke jeugdbeweging. Zij vonden dat er ook iets gedaan moest worden voor de oudere jeugd.

Frans Beckers stuurde in augustus 1969 al een brief naar de redactie van de Wegwijzer waarin hij zijn beklag deed over het feit dat er te weinig voor de jeugd te doen was in Elsloo. Vanaf midden jaren 60 organiseerde zaal Raeven aan de Stationsstraat (nu 't Trefpunt) regelmatig beatavonden. Meestal met beatbands uit de regio zoals The Twens, The Ambs, The Rolling Beats, The Sharons, The Moonshots, The Skope en Geno's Blue Busters; maar dat was geen structureel gebeuren.

Ook in de kelder bij de familie Van Loenen in de Dr Poelsstraat borrelde het. Zoon Jan was een verwoed discjockey. Je kon er fuiven organiseren, maar Jan organiseerde in de kelder ook beatavonden voor vrienden en buurtgenoten. De neven Frans Beckers en Frans Fredrix waren daar ook bezoeker, die op hun beurt Hub Meijers en Jo Dohmen kenden. Samen met Jan van Loenen hebben zij de eerste plannen gesmeed om een uitgaansmogelijkheid, een jeugdsoos op te richten.

De vriendengroep van Lou Fredrix, Wim Gardeniers, Gerard Janssen en Wim Hanssen werden ook bij de zaak betrokken. Deze  groep had een heuse beatkelder in de oude schuilkelder op het erf van Maike Schreurs (een tante van Gerard Janssen) aan de Stationsstraat (tegenover Sjefke Janssen)
Ook daar werden plaatjes gedraaid, sigaretten gerookt, 'n drankje gedronken, bij Friture Bremer gehaalde lekkernijen opgegeten en de open haard zorgde voor extra gezelligheid (of joeg bezoekers hoestend naar buiten). Van deze keldergroep is onderstaande foto bewaard gebleven.

Bovenaan, rechts naast Sjeffie Janssen nog net de onderkin van Jos Hanssen en daarnaast Ad Cuppens. Zij waren geen vaste keldergasten maar waarschijnlijk op bezoek. Voor de rest vlnr vooraan: Marly van der Spoel, Lou Fredrix en Wim Hanssen. Daarachter: Rietje Eussen, Gerard (Taaimans) Janssen, Sjeffie Janssen, Math Maessen, Adje Cuppens, Wim Gardeniers. Piet Muris en Willie Pesch (fourniturenwinkel op de Stationsstraat) waren ook vaste keldergasten. 
Als ik deze foto zie moet ik gelijk denken aan de grote hits uit die tijd:  “Hair” van Zen en "Eloise" van Barry Ryan, dus de opname dateert waarschijnlijk uit 1968 of 69.
Wim Hanssen

De vier oudsten van dit stel (Hub Meijers toen 20 jaar, Jo Dohmen 19 jaar, Frans Fredrix 18 jaar en Frans Beckers 19 jaar) trekken de stoute schoenen aan en maken een afspraak met de toenmalige burgemeester E. Meyer sr. In de geest van die tijd dacht de burgemeester dat dit "vreemde" verzoek wel zou overwaaien als je ze maar lang genoeg aan het lijntje hield. Dus de jongens werden constant met andere obstakels en ad hoc opdrachten opgezadeld. Maar deze gasten bleken vasthoudend en wonnen de burgemeester daarmee uiteindelijk voor hun ideaal. Ook wethouder Giel "Giljam" Smeets zag het wel zitten dat de opgeschoten jeugd een eigen honk kreeg nadat ze te oud werden voor de jeugdbeweging; hij werd van toen af hun aanspreekpunt.

Je moet dit initiatief plaatsen tegen de achtergrond van die tijd. Er werd neergekeken op langharig, en vermeend werkschuw tuig. Provo acties in Amsterdam. Studentenrevoltes in Parijs en andere universiteitssteden. De politie die met harde hand en knuppel op demonstranten insloeg. Demonstraties tegen Amerika en de oorlog in Vietnam. Black Power. Opstand in Praag. Stakingen over de hele wereld. Vrije sex. Dolle mina's. Overal democratiseringsprocessen en sociale onrust. Kortom, een wereld in verandering. Ja, wat doe je dan als gemeentebestuur in Elsloo als langharige jongeren komen vragen voor 'n eigen honk.......Wikipedia 1968 • Wikipedia 1969

Overal kwamen de jongeren in beweging; in de steden was die ontwikkeling al een paar jaar eerder begonnen. Het is ondoenlijk om in kort bestek een gedetailleerd beeld te geven van het ontstaan en de ontwikkeling van de (regionale) alternatieve jongerencultuur in de periode 1955 - 1977. 
Bart Jan de Graaf heeft daarover in 2011 een boek geschreven onder de titel "De Onderstroom" met als subtitel "Nozems, provo's en patronaatsknuppele. Ontstaan en ontwikkeling van de alternatieve jongerencultuur in de jaren 1955 - 1977 in de Westelijke Mijnstreek"
Zelf zegt hij dat het boek niet meer dan een schets is waarin de contouren en grote lijnen van die periode in beeld wordt gebracht. Maar daarom is het niet minder informatief en zeer lezenswaardig!  Lees hier een aantal pagina's uit dit boek ⇢

In de zoektocht naar een geschikte locatie werd contact opgenomen met de toenmalige jeugdraad, een gezelschap oudere heren (maar dat was je voor tieners al gauw) die het jeugd- en jongerenwerk in de gemeente Elsloo coördineerden. Onder hun verantwoordelijkheid vielen o.a. de jeugdbeweging, sinterklaascomité, kindervakantiewerk etc. De jeugdbeweging had haar eigen honk op de bovenverdieping van het voormalige zustersklooster naast de St. Augustinuskerk in Elsloo. De benedenverdieping werd gebruikt voor activiteiten van de plaatselijke bejaardenbond. Gedurende de zomermaanden werd dit gebouw verhuurd aan groepen jeugdwerk uit heel Limburg. De vaste gebruikers moesten het gebouw dan node missen.

Na ampel beraad werd besloten dat de jongeren op zaterdag en zondagavond de benedenverdieping mochten gebruiken voor hun disco avonden. Maar ze moesten wel toezeggen dat ze de locatie op maandag hetzelfde moesten opleveren als ze hem hadden aangetroffen. Dus de aankleding in de vorm van posters moest steeds opnieuw opgehangen worden. Het zaaltje was niet veel groter dan een fikse, hedendaagse woonkamer maar herbergde in het weekend toch zo'n 150 jongeren. Daarnaast was er een aparte kleinere kamer die als kantoor en opslagruimte werd gebruikt. De garderobe werd op de gang van de bovenverdieping geposteerd, want de andere kamers bleven hermetisch gesloten.

Omdat de initiatiefnemers allemaal minderjarig waren (toen nog tot 21 jaar) konden ze geen contracten afsluiten, vergunningen aanvragen etc. Moeder Dohmen en moeder Fredrix vormden bij aanvang -op papier- het ouderenbestuur. Tevens werd niet veel later een oudercomité opgericht waarin bij aanvang zitting namen: meester Sjeng Gorissen, meester Math Bours en Theij Fredrix, Later werd dit comité nog uitgebreid met Louis Janssen, Sjef Vranken en de heer Sipers.

Het eerste bestuur bestond uit:

Het startkapitaal werd vergaard door uitgifte van obligaties (schuldbewijs van lening) een idee van secretaris Frans Fredrix die op de HEAO in Sittard zat.

Op een koude zondag 15 februari 1970 werd de eerste disco avond georganiseerd. Discjockey's waren Jan van Loenen en Lou Fredrix. Een tap was er niet, wel flesjes bier die met ijsstaven van café Neerlandia (nu Dikke Stein) werden gekoeld. Op die eerste avond konden we al 150 nieuwe leden inschrijven (a raison van fl 1 per maand) De buffetopbrengst was die eerste avond fl 300,50 (Euro 135) Bij de toenmalige prijs van fl 0,50 toch 600 flesjes bier en fris. De garderobe is pas vanaf 7 maart actief op de bovenverdieping.  Klik hier voor een kijkje in het eerste kasboek»»

De disco- en lichtinstallatie werd gehuurd van Jan Jennen. Samen met Henk Janssen bedienden zij de boel ook: de Utopia d.j.’s mochten plaatjes draaien en aankondigen, het schuif- en regelwerk werd door Jan en Henk gedaan.

Na elke discoavond moest de hele tent in originele staat terug gebracht worden: tafels en stoelen er weer in, posters van de muur halen en vooral poetsen, veel poetsen.
Dit kon natuurlijk niet goed blijven gaan.............

Hier de top 100 van 1970... om een indruk te krijgen wat toen gedraaid werd.

YouTube playlist Top 40 van 1970 >>

Op 31 mei 1970 moest Utopia het jeugdhuis verlaten omdat het gebouw in de zomermaanden als zomerkamp werd verhuurd aan jeugdverenigingen, kindervakantiewerk etc uit de hele regio. Vanaf september kon men pas weer in het jeugdhuis terecht.
De jongeren pikten dit niet en eisten een eigen gebouw. Op 28 mei 1970 vond de eerste en tot dusver enige protestmars door Elsloo plaats. Die eindigde bij het patronaat aan de Dorpsstraat 7 waar toen de gemeenteraadsvergadering aan de gang was.
Drie vertegenwoordigers van Utopia –Hub Meijers, Jo Dohmen en Frans Fredrix- mochten van de burgemeester op de publieke tribune plaats nemen. Wisten zij veel dat de raadsvergadering openbaar was en dat eigenlijk de hele groep jongeren naar binnen had gekund…..Maar ook zonder dat werd het een roerige raadsvergadering..zoals zo vaak in Elsloo..!

Het jongerenwerk, de politiek en maatschappelijke verhoudingen zouden de komende 2 jaar drastisch gaan veranderen in Elsloo…

Protestmars in Elsloo: 28 mei 1970 en hieronder een artikel uit Het Limburgs Dagblad van 30 mei 1970 (klik om hele artikel te lezen)

Vanaf maart 1971 werden weer disco avonden georganiseerd in het jeugdhuis aan de oude kerk. De noodzaak van een eigen gebouw werd echter steeds duidelijker, ook de gemeente zag dat wel in.
Met name burgemeester Ed Meijer sr en wethouder Giel "Giljam" Smeets deden hun uiterste best om dat te realiseren. Een van de gebouwen die de burgemeester zelf beoordeeld heeft, is het toenmalige zakenpand van Nic Voncken nabij het station. Hij beoordeelde dat pand als niet geschikt.
Uiteindelijk kocht de gemeente in de loop van 1971 het patronaat aan de Dorpstraat 7 van het kerkbestuur. Burgemeester Meijer heeft beijverd, samen met de toenmalig wethouder Giel "Giljam" Smeets, dat er gelden van de NV Theodora beschikbaar kwamen voor de verbouwing van het patronaat.

Plaatselijk aannemersbedrijf Gebrs. Beckers deed het grof en serieuze renovatiewerk, maar de jeugd moest zelf ook de handen uit de mouwen steken.
Onder leiding van de gepensioneerde bouwvakkers Lambert Beenkens en Frans Lemmens werden nieuwe binnenmuren gemetseld, gestukadoord en geverfd. De buhne werd in ere hersteld en kreeg een nieuwe vloer. De ruimte eronder zou gebruikt gaan worden als tv-kamer, maar daarvoor moesten honderden kruiwagens puin verwijderd worden. Er werden kozijnen geplaatst, deuren afgehangen, geverfd, ...en nog eens in een andere kleur geverfd. De entree werd aangepakt. Nieuwe bekabeling, waterleiding, riool etc. etc.
Wethouder Giel "Giljam" Smeets had op zaterdagmorgen nog tijd om samen met de medewerkers de latexkwast te hanteren. Dat was een wethouder die letterlijk vuile handen durfde te maken.

De jeugd was zo in de ban van hun nieuwe gebouw dat ze tot laat in de avond door werkten, vervolgens bij friture Jan en Corrie Tummers aan de Dorpstraat nog bergen frites en frikandellen haalden en daarna in "de soos" bleven pitten....
De volgende ochtend werden ze -dikke kop of niet- weer aan het werk gezet.
Kortom: dat langharige werkschuwe tuig liet de handjes in 1971 maandenlang goed wapperen....!

Tussendoor vond het Utopia-bestuur het nodig om goed voorbereid een nieuwe fase van het jongerenwerk in Elsloo in te gaan. Hub Meijers volgde de sociaal-pedagogische opleiding bij de Kopse Hof Hogeschool in Nijmegen en in die hoedanigheid was hij op de hoogte dat bij de Volkshogeschool Eerbeek (Gelderland) een interessante kursus (toen nog met een K geschreven) voor bestuurders van vormingscentra werd gegeven. Een vormingscentrum was Utopia natuurlijk niet, maar we wilden dat wel graag worden of in elk geval "erbij" doen... 
Dus op 12 augustus 1971 reed een gehuurd Volkswagen busje de deftige oprijlaan van een landhuis in Eerbeek op, om tot en met 14 augustus de cursus "Vormingswerk en maatschappijkritiek" te volgen. Een paar studenten, scholieren, een huisvrouw en een timmerman stapten vol goede moed uit. Binnengekomen vielen ze toch wel een beetje uit de toon. De Utopia-bestuurders in t-shirt en rib- of spijkerbroek met waarschijnlijk een iets uitlopende pijp, lange haren en enkelen met baard. De overige aanwezige dames en heren in (mantel)pak en netjes geknipt of geföhnt. De andere cursisten bleken allemaal deftige bestuurders van grote vormingscentra en volkshogescholen; geen mensen van de werkvloer maar notabelen van de vergadertafel… Gelukkig waren de vriendinnen van de Utopia-bestuurders er niet bij, anders hadden er ook nog hot-pants rondgelopen. Om een lang verhaal kort te maken: die eerste avond was de aanwezige drankvoorraad voor de 3-daagse cursus al op en na afloop van de cursus hadden de meeste Utopia-mensen geen idee waar het over gegaan was... Kortom, een maatje te groot. Maar we waren wel in Eerbeek geweest. En de notabelen hadden kennis gemaakt met de doelgroep van hun cursus...

Hieronder Juan Bastos met zijn zomerhit "Loop di love" uit 1971.... let op de hotpants in hartje Amsterdam.;

Maar eindelijk was het zover....op vrijdag 7 januari 1972 werd Jongerensociëteit Utopia feestelijk geopend. Het was toch vooral een serieuze aangelegenheid; speeches van oa. de heer Van Wijnbergen (Jeugraad Maastricht), de burgemeester en Utopia-voorzitter Hub Meijers.
En natuurlijk een receptie met een trots bestuur op z'n paastbest. Uiteindelijk kreeg de opening toch nog feestelijk karakter met een heuse Big Band, de JPLV Band uit Stein. Waarbij vooral de aanwezige familie, jeugdraadleden, echte en vermeende notabelen en andere oudjes de dansvloer opzochten.
De schaars aanwezige doelgroep keek vanaf de zijlijn (en blauwe vloerbedekking) toe.....

Maar vanaf de dag erna was de soos er voor de jeugd vanaf 16 jaar. Die eerste week maakte de werkgroep "entree" onder leiding van Jos Meijers (broer van Hub) overuren: maar liefst 250 nieuwe leden werden ingeschreven, voornamelijk afkomstig uit Elsloo en de directe omgeving. Later werd die omgeving alsmaar groter…..

Het eerste halfjaar werden totaal meer dan 20.000 bezoekers geteld, waarvan 12.000 op de disco avonden, 2400 bij popconcerten en zo'n 300 bezochten ook een informatieve avond.
In het eerste jaar werden 'n 80-tal disco avonden georganiseerd en traden diverse popgroepen op, waaronder de toenmalige topacts The Dizzy Men's Band en Long Tall Ernie & The Shakers. Op 24 november van dat jaar werd het eerste popfestival "LimburgPop" in het Maaslandcentrum georganiseerd.

Maar er werd ook ruim aandacht geschonken aan educatieve aktiviteiten: cabaret, films (soms "moeilijke" films met een hoog cultureel gehalte), quizen (kwissen…), lp-avonden, informatieve en discussie avonden. De tv-kamer onder de bühne was zeer populair bij jonge koppeltjes. En zou daar later aan ten onder gaan…..

Ook sport en spel werden niet vergeten: droppings, bromfietsbehendigheidswedstrijd (!) schaakwedstrijden, kaartconcoursen; tevens werd een tafeltennisclub en een fotogroep opgericht. Onder leiding van Thei Venderbosch (de Elsloose Jimi Hendrix) teisterde het "kitsch-conservatorium" de trommelvliezen en het woongenot van de buren.

Bij de evaluatie na het eerste jaar constateerde het bestuur voldaan dat ze door de bovenstaande brede programmering zowel scholieren als werkende jongeren aan de soos hadden weten te binden en met elkaar in contact hadden gebracht. Zij wilden kost wat kost voorkomen dat het een elitair centrum voor scholieren en studenten zou worden; een euvel waaraan bekende -op beroepskrachten draaiende- jongerencentra in de regio dreigden ten onder te gaan.

Ook 1973 is een bijzonder succesvol jaar, met steeds meer bezoekers uit de regio, tot aan de Belgische grensstreek toe.

Tijdens de disco-avonden op zaterdag en zondagavond puilde het gebouw uit. Bar- en entree-medewerkers liepen op de toppen van hun tenen. Er waren constant glazenophalers in de weer, niet alleen om da barmensen van munitie te voorzien maar ook om zo veel mogelijk glas van het slagveld te redden.

De discjockeys konden ternauwernood aan de verzoekjes voldoen. Zij werden populair onder de jeugd en draaiden op een gegeven moment hun plaatjes ook bij andere jeugdclubs, op dagen dat ze bij Utopia geen dienst hadden.

Tijdens de kermisdagen werd de toen beroemde Avro's TopPop Discoshow gecontracteerd. De landelijk bekende dj's als Cees van Zijtveld kregen meer uitbetaald dan menige popgroep.

De films op vrijdagavond trokken ook steevast een volle zaal. Politiek geëngageerd werk werd probleemloos afgewisseld met Tiroolse en andere frivoliteiten. Menige puber verliet na afloop - een ervaring rijker- de zaal met rode konen.

Men kon ook wat meer en betere concerten organiseren; wat te denken van: Thin Lizzy, Alquin, CCC Inc., Al Stewart, Kayak, etc.
Shakin' Stevens and The Sunsets stonden op nr 1 in de Engelse hitlijsten, maar speelden toch maar mooi in de feesttent van de fanfare op het plein: 800 bezoekers gingen uit hun dak. We weten het niet meer, maar waarschijnlijk de penningmeester van de fanfare ook...!

Doordat de bierkraan gestaag liep, werd de kas steeds beter gevuld. In 1972 werd een baromzet van Fl 54.000 (Euro 25.000) gerealiseerd. Des te opmerkelijker als je bedenkt dat een pilsje toen Fl 0,60 (Euro 0,27...!) kostte!
Cijfers van 1973 hebben we nog niet gevonden, maar die zullen vast en zeker nog hoger zijn.

Natuurlijk had dat succes ook een keerzijde. De discoavonden werden menige keer door knokpartijen ontsierd, waar de kranten vervolgens vol van stonden. Buurtbewoners klaagden over geluid- en andere overlast. Het bestuur werd regelmatig op het matje geroepen bij het gemeentebestuur. Er ontstonden conflicten met het oudercomité.

De Utopia bestuursleden van het eerste uur constateerden gaandeweg 1973 dat het jongerenwerk dat zij voor ogen hadden niet helemaal uit de verf kwam doordat de discoavonden zo'n zwaar beslag legden op de organisatie. Het merendeel van de bezoekers dacht dat Utopia een dancing was.

Tijdens enkele studieweekenden werd getracht helder te krijgen waar Utopia stond en waar het naar toe moest.
In november 1973 sloot Utopia een paar weken de deuren. Na afloop van die bezinningsperiode was de conclusie van het bestuur dat het echt anders moest: sociaal-culturele activiteiten moesten de boventoon gaan voeren.

De aankleding van de zaal werd veranderd en de dj's werden zelfs in een hok aan het zicht onttrokken! Kortom het dancing-image moest uitgebannen worden.
Dit stuitte op veel weerstand van een aanzienlijke groep stafleden en medewerkers, die zo'n 5 jaar -of meer- jonger waren dan het overgrote deel van het bestuur.

Toen het "nieuwe" Utopia begin 1974 z'n beslag kreeg en de bezoekersaantallen op de discoavonden zoals gewenst terug liepen, hield ongeveer de helft van de medewerkers het ook voor gezien. Ook de buffetomzet wordt in 1974 gehalveerd!
Maar al in het najaar van 1974 komt het bestuur al deels terug op het eerder genomen besluit en de bezoekersaantallen nemen weer fors toe. Ook melden zich een groot aantal nieuwe en vooral jonge medewerkers.

Limburgs Dagblad 28.12.1974 

De weg die in 1974 werd ingeslagen, wordt ook in 1975 voortgezet: naast de discoavonden wordt er heel veel aandacht besteed aan sociaal-culturele activiteiten. Politieke avonden, werkende jongeren projecten, project sexualiteit, excursie naar steenkolenmijn Waterschei, schrijversavonden, oosterse markt, viering 1 mei dag van de Arbeid, filmavonden, toneel etc.
Na de ramp bij DSM met de NAK II op 7-11-1975 werden een aantal massaal bezochte discussieavonden gehouden en zelfs actie gevoerd om DSM uit de regio te verbannen.

In 1974 en 1975 treden o.a. de volgende bands in Elsloo op:
Livin’ Blues, Fungus, Bintangs, Lemming, Earth & Fire (feesttent fanfare Meers) en de Engelse bands Brinsley Schwartz, Camel, Slowbone, Shakin’s Stevens (2e keer) Edgar Broughton Band, Gong en The Pretty Things.

Wordt vervolgd

In Delpher, de historische zoekmachine, zijn meer dan 270 artikelen over Utopia te vinden. Leuk om eens door te bladeren ⇢