Op 16 september 2025 is het 90 jaar geleden dat het Julianakanaal werd geopend. In dat kader zal Guus Peters op donderdag 18 september een presentatie over 90 jaar Julianakanaal verzorgen in het Historiehuis van de Maasvallei. Daarbij zullen veel unieke foto's te zien zijn, waaronder de recent aan het Historiehuis geschonken fotocollectie van de familie Van der Salm uit Maassluis.

Historiehuis van de Maasvallei, donderdag 18 september, aanvang 19.30 uur en de entree is gratis.

Er is slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar, vandaar dat reserveren een must is!
Aanmelden via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. ⇢

Hierboven een korte film over de openstelling van het kanaal op 16 september 1935, in aanwezigheid van koningin Wilhelmina en prinses Juliana.

Bijna 10 jaar nadat prinses Juliana de eerste schop in de grond had gezet, werd het Julianakanaal op 16 september 1935 in bijzijn van koningin Wilhelmina en prinses Juliana feestelijk geopend. De Commissaris van de Koningin sprak over het belang van het Julianakanaal voor de provincie: “Slechts zelden is in Limburg een openbaar werk tot stand gebracht, dat voor de economische ontwikkeling van deze landstreek van zoo groot belang was als de aanleg van het Julianakanaal en de aanleg der hiermede verband houdende havenwerken.”

Prinses Juliana opende het kanaal officieel door met een druk op een knop de sluisdeur bij Limmel te openen. Om 12 minuten over drie was het Julianakanaal officieel geopend. Vervolgens werd een boottocht gemaakt over het Julianakanaal. Op de foto boven dit artikel passeert de koninklijke boot  Elsloo; het hele dorp viert feest en zwaait enthousiast naar Prinses Juliana en Koningin Wilhelmina.

Wat men dan nog niet weet...nog geen 5 jaar later, op 10 mei 1940 wordt de brug door Nederlandse troepen opgeblazen voordat de binnenvallende Duitsers die kunnen innemen.

Het graafwerk gaat beginnen, links de Maas en de huizen Op de Berg, links naast de kerk, verdwijnen eerdaags.

Na een stremming van 8 maanden is het Julianakanaal op 11 april 2025 weer open en bevaarbaar; nu ook voor grotere schepen: tot 190 meter lang, 11,40 meter breed en maximaal 3,50 meter diep. 

 Collectie Willem Pesch

{igallery id=9329|cid=12|pid=4|type=category|children=0|addlinks=0|tags=|limit=0}

De bovenstaande foto's komen uit de collectie van schoolmeester Willem Pesch. Hijzelf en schoolhoofd Nic Jansen staan op enkele foto's.

De twee "kleurenfoto's" zijn nep maar wel kunstig door meester Pesch met waterverf ingekleurde zwart-wit foto's. Willem Pesch was in zijn vrije tijd een verdienstelijk amateur schilder. Echte kleurenfoto's werden pas vanaf 1960 toegankelijk voor hobbyfotografen.

Een aantal van deze foto's zijn ook gebruikt in het boek "Aanleg Julianakanaal 1935" van Harie Rouvroye en Louis Schreurs. Dat kunt u hier inzien/downloaden >

Willem Pesch bij de nieuwe brug over het Julianakanaal bij Elsloo anno 1934

 Collectie Paul Guermonprez

{igallery id=9489|cid=10|pid=4|type=category|children=0|addlinks=0|tags=|limit=0}

Bron: Stadsarchief Gemeente Amsterdam / Collectie Paul Guermonprez (1908-1944)

Bovenstaande foto's van de aanleg van het Julianakanaal ter hoogte van Elsloo werden omstreeks 1934 gemaakt door de latere verzetsheld Paul Guermonprez. Geboren 1908 in Gent (B) en tijdens de Eerste Wereldoorlog met zijn ouders naar Nederland gevlucht. Hij studeerde fotografie en architectuur en werd later docent fotografie aan gerenomneerde instituten in Amsterdam en Den Haag.

Vanaf de nazomer van 1943 maakt hij deel uit van de leiding van de Raad van Verzet en onderhield hij de contacten met verzetsgroepen in Twente, Noord-Brabant en Limburg. In Noord-Holland en Zuid-Holland was Guermonprez betrokken bij het organiseren en uitvoeren van diverse overvallen en sabotageacties.
Op Oudejaarsavond 1943 deed hij mee aan een vergeefse aanslag op het Huis van Bewaring aan de Weteringschans te Amsterdam om een aantal collega-verzetsstrijders te bevrijden. Een nieuwe poging bleek verraden. Guermonprez en enkele deelnemers poogden te vluchten maar ze werden opgepakt op het Centraal Station in Amsterdam. Na detentie in de gevangenis werd Guermonprez wegens zijn verzetsactiviteiten samen met drukker Frans Duwaer en beeldhouwer Gerrit van der Veen op 10 juni 1944 door de Duitsers gefusilleerd in het duingebied van Overveen (gemeente Bloemendaal, bij Haarlem). Guermonprez is herbegraven op de Erebegraafplaats Bloemendaal. Na de oorlog ontving hij postuum bij Koninklijk Besluit het Verzetskruis 1940-1945.

Collectie Willem Pesch

{igallery id=9329|cid=12|pid=4|type=category|children=0|addlinks=0|tags=|limit=0}

De bovenstaande foto's komen uit de collectie van schoolmeester Willem Pesch. Hijzelf en schoolhoofd Nic Jansen staan op enkele foto's. Willem Pesch was 'nne richtige Aelsenaer (echte Elsloonaar) geboren in 1908 en overleden in 1999.

De twee "kleurenfoto's" zijn nep maar wel kunstig door meester Pesch met waterverf ingekleurde zwart-wit foto's. Willem Pesch was in zijn vrije tijd een verdienstelijk amateur schilder. Echte kleurenfoto's werden pas vanaf 1960 toegankelijk voor hobbyfotografen.

Een aantal van deze foto's zijn ook gebruikt in het boek "Aanleg Julianakanaal 1935" van Harie Rouvroye en Louis Schreurs. Dat kunt u hier inzien/downloaden >

Willem Pesch bij de nieuwe brug over het Julianakanaal bij Elsloo anno 1934

Collectie Paul Guermonprez

{igallery id=9489|cid=10|pid=4|type=category|children=0|addlinks=0|tags=|limit=0}

Bron: Stadsarchief Gemeente Amsterdam / Collectie Paul Guermonprez (1908-1944)

Bovenstaande foto's van de aanleg van het Julianakanaal ter hoogte van Elsloo werden omstreeks 1934 gemaakt door de latere verzetsheld Paul Guermonprez. Geboren 1908 in Gent (B) en tijdens de Eerste Wereldoorlog met zijn ouders naar Nederland gevlucht. Hij studeerde fotografie en architectuur en werd later docent fotografie aan gerenomneerde instituten in Amsterdam en Den Haag.

Vanaf de nazomer van 1943 maakt hij deel uit van de leiding van de Raad van Verzet en onderhield hij de contacten met verzetsgroepen in Twente, Noord-Brabant en Limburg. In Noord-Holland en Zuid-Holland was Guermonprez betrokken bij het organiseren en uitvoeren van diverse overvallen en sabotageacties.
Op Oudejaarsavond 1943 deed hij mee aan een vergeefse aanslag op het Huis van Bewaring aan de Weteringschans te Amsterdam om een aantal collega-verzetsstrijders te bevrijden. Een nieuwe poging bleek verraden. Guermonprez en enkele deelnemers poogden te vluchten maar ze werden opgepakt op het Centraal Station in Amsterdam. Na detentie in de gevangenis werd Guermonprez wegens zijn verzetsactiviteiten samen met drukker Frans Duwaer en beeldhouwer Gerrit van der Veen op 10 juni 1944 door de Duitsers gefusilleerd in het duingebied van Overveen (gemeente Bloemendaal, bij Haarlem). Guermonprez is herbegraven op de Erebegraafplaats Bloemendaal. Na de oorlog ontving hij postuum bij Koninklijk Besluit het Verzetskruis 1940-1945.

Gedenkboek 1934

In 1934 werd bij gelegenheid van de opening van het Julianakanaal ook een Gedenkboek uitgebracht van bijna 100 pagina's.

+ Je kunt het hier lezen/downloaden ⇢

Hieronder unieke beelden uit ca 1930 gefilmd op de Scharberg bij Elsloo waar graafwerkzaamheden plaatsvinden voor de aanleg van het Julianakanaal. Een groot deel van de oude kern van Elsloo werd gesloopt en afgegraven.

Werkzaamheden Berg aan de Maas

1 juni 2022 start aannemer Van den Herik uit Sliedrecht met het plaatsen van damwanden in het Julianakanaal bij Berg aan de Maas. De damwanden vormen straks de bouwkuip waarbinnen gewerkt wordt aan de verbreding en verdieping van het Julianakanaal. Het kanaal wordt als onderdeel van de Maasroute geschikt gemaakt voor klasse Vb-schepen

Over een lengte van ongeveer 800 meter worden tot eind juli damwanden geplaatst. Vervolgens wordt er een periode gemonitord of de maatregelen voor veilige scheepvaart langs de bouwkuip blijken te functioneren. Als dat het geval blijkt te zijn, wordt de bouwkuip leeggepompt en kunnen de werkzaamheden in de bouwkuip starten. Tijdens werkzaamheden vindt scheepvaartbegeleiding plaats. Omwonenden zijn afgelopen 17 mei tijdens een informatieavond geïnformeerd over de werkzaamheden.

Maasroute gereed voor klasse Vb-schepen

De werkzaamheden op het traject Berg-Obbicht maken onderdeel uit van het project Maasroute waarmee die route toegankelijk wordt gemaakt voor grotere binnenvaartschepen. Vanaf eind 2024 kunnen schepen van 190 m lang, 11,4 m breed en met een diepgang van maximaal 3,5 m over de Maas en het Julianakanaal van en naar België en Duitsland varen. Recentelijk werden in dit kader de werkzaamheden rond Haven Stein afgerond. Na afronding van de werkzaamheden in Berg zijn er werkzaamheden voorzien bij de Berghaven ter hoogte van Born. Daar worden baggerwerkzaamheden uitgevoerd om de bodem van het kanaal te verdiepen en waar nodig wordt een nieuwe waterremmende laag aangebracht.

Onderhoud vaarwegen in Zuid-Nederland

Rijkswaterstaat werkt voortdurend aan een goede bereikbaarheid over water. In Noord-Brabant, Limburg en het zuiden van Gelderland beheert Rijkswaterstaat de Maas, Brabantse en Limburgse kanalen en bruggen, sluizen en stuwen. Bijvoorbeeld door het renoveren van bruggen, het verruimen van de vaarweg of het verbeteren van een bediensysteem. Daarnaast werkt Rijkswaterstaat als beheerder van de rijkswateren ook dagelijks aan de waterkwaliteit en aan voldoende water. Deze werkzaamheden, maar ook storingen, kunnen hinder veroorzaken. Natuurlijk wordt alles gedaan om dat tot een minimum te beperken.

Julianakanaal bij Haven Stein breder en dieper

Rijkswaterstaat is op 2 december 2019 gestart met de verruiming van het Julianakanaal over een lengte van 400 meter bij Haven Stein in Urmond. Om het Julianakanaal geschikt te maken voor grotere schepen moet het kanaal worden verbreed en verdiept.

Aannemer Boskalis voert het werk uit. De aannemer is vorige week gestart met het inrichten van het werkterrein. Het werk wordt in twee vakken van ieder 200 meter lang uitgevoerd. Aanvankelijk zou de aannemer starten met het zuidelijke werkvak. Door de vondst van een beverhol is de volgorde aangepast en wordt gestart met het noordelijke werkvak.

Bouwkuip
Eerst wordt er met behulp van damwanden een bouwkuip in het Julianakanaal gemaakt. Na het droogpompen van deze bouwkuip kan de bodem worden ontgraven, waarna de aannemer een nieuwe bodembescherming aanbrengt. Daarna wordt de kuip weer gevuld en kunnen de damwanden worden verwijderd. Als het eerste gedeelte helemaal gereed is, volgt het tweede vak. Tijdens de werkzaamheden wordt de scheepvaart in het kanaal extra begeleid. Naar verwachting is het project eind juni 2020 klaar.

Maasroute
Het verruimen van het Julianakanaal is een onderdeel van het project Maasroute. Dit project heeft als doel het geschikt maken van de Maasroute voor grotere binnenvaartschepen. Vanaf 2024 kunnen schepen van 190 meter lang, 11,4 meter breed en met een diepgang van max.3,5 meter over de Maas en het Julianakanaal van en naar België en Duitsland varen.

Op de foto boven: Julianakanaal met kolenhaven in Stein anno 1965 (foto Rijksdienst Cultureel Erfgoed / Wikipedia)

Video's over de verbreding van het Julianakanaal ter hoogte van Elsloo: een gigantische operatie. 

Tekst en foto's: Jan Smeets 

November 2018

Door het voortdurende mooie weer heeft aannemer van den Herik weer goed kunnen doorwerken. Zo was aanvang oktober het derde deel van het Passeervak Noord afgegoten met de laatste laag: het beton. Nadat dit was uitgehard werd begonnen met het langzaam vullen van het laatste vak van 330 m lang met water. Deze klus was na enkele dagen geklaard en zo kon maandag 12 november begonnen worden met verwijderen en afvoeren van de damwandplanken.

Deze werkzaamheden zullen ook in de laatste week van november nog doorgaan, waarna het nieuwe passeervak van 1 km lang op 5 december klaar is voor de scheepvaart.
Gelijktijdig is de aannemer vanaf de zuidzijde begonnen met de afwerking van het dijklichaam aan de wegzijde, waardoor al goed zichtbaar wordt hoe het nieuwe dijklichaam hier langs de weg van Elsloo naar Geulle ligt.

Boven op de dijk is er ook nog volop activiteit, want hier wordt het tracé afgegraven voor het nieuwe jaagpad, dat straks aan beide zijden zal aansluiten op het oude jaagpad. Voordat hierop de asfalt wordt aangebracht wordt eerst een funderingslaag aangebracht.
Met het aanbrengen van de fundering werd vrijdag 16 november gestart.

September 2018

Mede door het heel goede zomerweer van de laatste maanden verlopen de werkzaamheden aan Passeervak Noord voorspoedig.
Het derde, dus laatste vak van 330 m lang, is inmiddels leeggepompt en de aannemer is volop bezig met het afvoeren van de overtollige grond uit dit vak.
Deze grond wordt met schepen afgevoerd om elders een bestemming te krijgen.

Omdat op diverse plekken tussen de damwandplanken water naar binnen stroomt, wordt dit uit het vak weggepompt en toegevoerd aan een opstelling bestaande uit 4 boven elkaar geplaatste bezinkbakken.
Het water met de daarin zwevende vaste deeltjes komt eerst in de bovenste bak en stroomt van daaruit naar de volgende bakken.
Vervolgens wordt het water, waaruit nagenoeg alle vaste bezinksels in de bakken achterblijven, teruggevoerd naar het Julianakanaal.
Deze werkzaamheden gaan de komende weken nog door, waarna weer wordt gestart met aanbrengen van de folie, afdeklaag, stortsteen en afgieten met beton.

De planning is voor het einde van oktober ook dit laatste deel te kunnen vullen met water, waarna de damwandplaten verwijderd worden.
Dit is natuurlijk ook weer mede afhankelijk van de weersomstandigheden voor de komende weken.

Mei 2018

De afgelopen weken zijn door de aannemer de damwandplanken geplaatst in het 2e vak van Passeervak Noord, waarna direct begonnen wordt met het leegpompen van dit deel.
Woensdag 2 mei was dit, zoals op de foto's is te zien bijna zover, hetgeen betekent dat aanvang week 19 begonnen kan worden met het vangen van de in het vak achtergebleven vissen. Deze worden in het Julianakanaal terug gezet.

Gelijktijdig is de aannemer bezig met het dichtmaken van de spleten tussen verschillende planken waardoor nu nog wat water binnendringt.
Daarna wordt weer volop begonnen met het afgraven en verplaatsen van de grond van het oude dijklichaam.

Maart 2018
Ook tijdens de vorstperiode van de voorbije weken heeft de aannemer welke het project Passeervak Noord in uitvoering heeft goed kunnen doorwerken.
Het resultaat hiervan is dat woensdag 14 maart kon worden gestart met het aanbrengen van de eerste betonlaag over en tussen de op de bodem aangebrachte laag stortsteen. Naar schatting zal voor het eerste gedeelte van in totaal 3 gelijke delen ca 800 m3 beton worden gestort. 
Voor het storten van de beton, die met betonwagens wordt aangevoerd, is de nieuwe bodem vooraf nagenoeg vlak afgewerkt met een dikke laag stortsteen.

klik op foto voor vergroting

De aannemer gaat er vanuit dat in week 12 de bodem en de nieuwe dijk aan waterzijde met de betonlaag zijn afgewerkt. Momenteel is goed te zien hoe de opeenvolgende lagen in dit eerste deel worden aangebracht. 
Wanneer alles volgens planning verloopt zal in week 13 dan worden gestart met het vullen van het vak met kanaalwater en het verwijderen van de damwandplanken aan de kanaalzijde. Deze worden vervolgens in zuidelijke richting verderop geplaatst waarna de aannemer begint aan het 2e gedeelte van ca 330 m lang.

Ondanks de vele regenval van de afgelopen weken vordert de uitvoering van het project Passeervak Noord gestaag.
De nieuwe omgelegde dijk voor het eerste vak is nagenoeg op de vereiste hoogte en de aannemer is hier begonnen met het uitdiepen van de bodem van het ontstane vak, waarop vervolgens eerst een waterdichte laag van kunststof wordt gelegd. Ter bescherming van de kunststof wordt deze bedekt met een ca. 80 cm dikke grondlaag.

Nadat deze laag vlak is afgewerkt wordt de nieuwe bodem aangevuld met stortsteen, waarover als eindafwerking beton wordt gestort.
Zo ontstaat dan een kanaalbodem die de tand des tijds weer decennia lang kan weerstaan en tevens bestand is tegen eventuele verschuivingen van de eronder gelegen geologische aardlagen.
Op de volgende foto’s, die 8 februari 2018 zijn genomen, is de kunststoflaag duidelijk zichtbaar en is de aannemer bezig met het afdekken hiervan.

Nadat de laatste damwandplank voor het eerste deel van het in te dammen deel van Passeervak Noord was geslagen werden woensdag 1 november nog een aantal damwandplanken haaks op de, in de langsrichting van het kanaal aangebrachte tijdelijke, damwand geslagen. Deze lopen door tot in het nieuw aan te leggen dijklichaam.
Gelijktijdig werd de afgelopen weken de toplaag van de oude dijk over de gehele lengte van 1 km verwijderd en binnen het werkterrein opgeslagen. Deze wordt later weer gebruikt voor de eindafwerking van het nieuwe dijklichaam.

Bij het weghalen van de deklaag werden de grondlagen zichtbaar van de grond, welke hier in de 30-er jaren van vorige eeuw zijn gestort en die afkomstig zijn van de destijds afgegraven Scharberg. De werkzaamheden zijn goed zichtbaar vanaf het hiervoor nieuw aangelegde stuk van de Westelijke Kanaalweg. 

De werkzaamheden m.b.t. het aanleggen van Passeervak noord verlopen, mede door het fraaie herfstweer, volgens planning.
Het eerste vak van ruim 330 m is inmiddels met damwandplanken geheel afgezet.
Ook de omgelegde weg is nu beschikbaar voor het verkeer, en de bouwhekken zijn over de hele lengte verplaatst tot naast de nieuwe weg.

De aannemer is nu begonnen met het verwijderen van de oude deklaag van het op de huidige dijk gelegen jaagpad.
Wanneer de deklaag over de volledige lengte van 1 km is verwijderd en afgevoerd, kan begonnen worden met het gedeeltelijk afgraven van de huidige dijk tot even boven de waterspiegel.
De vrijgekomen grond wordt gebruikt voor de aanleg van de nieuwe dijk.

Tevens is de aannemer gestart met het omzagen van de onder aan de dijk aanwezige bomenrij (110 populieren).
Nadat het hele passeervak klaar is zullen langs de omgelegde weg onder aan het nieuwe dijklichaam weer bomen worden teruggeplaatst.

Bewonersavond Julianakanaal donderdag 12 oktober 2017

Rijkswaterstaat verruimt het Julianakanaal zodat in de toekomst grotere binnenvaartschepen elkaar en andere scheepvaart veilig kunnen passeren. Onderdeel van dit project is de realisatie van Passeervak Noord in het Julianakanaal. Van den Herik Sliedrecht heeft opdracht verworven voor deze verbreding ten zuiden van de bocht van Elsloo en is onlangs gestart met de uitvoering.

Passeervak Noord:
Het Julianakanaal wordt t.p.v. Passeervak Noord over een lengte van 1 kilometer verruimd, hiervoor wordt de huidige dijk in westelijke richting verlegd. Om de dijk te kunnen verleggen zal ook de bestaande Westelijke Kanaalweg en de aanwezige bomenrij verplaatst moeten worden. Van den Herik gaat de aanleg van het passeervak in den droge uitvoeren door een tijdelijke damwandconstructie aan te brengen. De werkzaamheden zullen worden uitgevoerd in drie fases, per fase wordt een droog werkvak van ongeveer 330 meter gerealiseerd.

Planning:
• Realiseren nieuwe Westelijke Kanaalweg: september – oktober 2017
• Kappen aanwezige bomen: oktober 2017
• Verleggen huidige dijk (in 3 fases): oktober 2017 – oktober 2018
• Herplanten nieuwe bomen: juni – juli 2018

Mogelijke hinder:
Tijdens de werkzaamheden zal de Westelijke Kanaalweg open blijven voor het reguliere (recreatie-)verkeer. Wel zal het Jaagpad dat over de dijk loopt, afgesloten zijn. Ondanks dat in de nabije omgeving van het werkterrein geen bebouwing aanwezig is kunnen de bewoners van de gemeente Stein mogelijk wat geluidsoverlast van het aanbrengen van de damwanden ervaren. Om deze hinder zoveel mogelijk te beperken wordt ’s avonds na 19:00 uur niet gewerkt.

Bewonersavond:
Om u kennis te laten maken met Van den Herik en het project organiseren wij een bewonersavond. Tijdens deze avond vertellen wij u meer over onze werkzaamheden en kunt u vragen stellen. De bewonersavond zal op donderdag 12 oktober aanstaande plaatsvinden tussen 19:30 en 21:00 uur in het Maaslandcentrum te Elsloo (Burg. Maenenstraat 45 te Elsloo).

Verruimen Julianakanaal
Om grotere scheepvaart (190 meter lang en tot 11,4 meter breed en 3,5meter diepgang) mogelijk te maken op het Julianakanaal is het kanaal op verschillende plaatsen verbreed en verdiept. Daarnaast wordt in Elsloo aan de westzijde van het kanaal teneover kasteel Elsloo een zogenaamd passeervak aangelegd.

Het plaatsen van de tijdelijke damwand vordert gestaag. De komende weken zal het trilwerk, dat nodig is om de damwandplanken in de bodem van het Julianakanaal te drijven, nog doorgaan. Ook het omleggen van de Westelijke Kanaalweg verloopt momenteel volgens planning. Zodra de weg over de benodigde lengte van 1 km is omgelegd, zal het werkterrein afgezet worden. Tevens wordt dan gestart met het verwijderen van de populieren langs de weg over deze lengte en kan worden begonnen aan het leegpompen van het door de tijdelijke damwand ontstane watervak.

Pas wanneer dit geheel leeg en lekdicht is, kan worden begonnen aan het maken van een nieuwe dijk voor het passeervak dat ca 30 m breed wordt. De totale werkzaamheden zullen doorlopen tot in 2018.

Foto's en tekst: Jan Smeets, klik voor vergroting op afbeelding

Project Verbreding Julianakanaal

Kijkje over het Maasdal. Op de voorgrond de werkzaamheden aan het Julianakanaal. Daarachter de uitgelopen Maas, overvoed door de vele regenval. Aan de horizon Belgische windmolens (en dat worden er nog heel wat meer) en de autoweg richting Brussel en Antwerpen. (foto Wim Hanssen)

Hieronder een mooie reportage van René Schepers.

Begin september 2014 is aannemer De Vries & Van de Wiel Kust- en Oeverwerken in opdracht van Rijkswaterstaat gestart met de verruiming van het Julianakanaal. Een project waarbij over een lengte van meer dan 30 kilometer het Julianakanaal geschikt wordt gemaakt voor grotere binnenvaartschepen. Het hele project moet in 2017 zijn afgerond. Kijk op www.julianakanaal.nl voor alle info. 

De stand van zaken in april 2015

Foto's Wim Hanssen | klik voor vergroting

Projectwebsite
Rijkswaterstaat voert met het project Maasroute diverse maatregelen uit. Deze werkzaamheden zijn voor omwonenden en belanghebbenden soms behoorlijk ingrijpend. Om zo goed mogelijk te informeren over de aard, voortgang en resultaten van deze maatregelen is de website www.julianakanaal.nl gelanceerd. Vragen en klachten kunnen geuit worden via het telefonische loket van Rijkswaterstaat via 0800-8002. Het loket is zeven dagen per week telefonisch bereikbaar van 06.00 uur tot en met 22.30 uur.

Heiproef ten zuiden van Meers

Aannemer de Vries & van de Wiel Kust- en Oeverwerken heeft in opdracht van Rijkswaterstaat Maaswerken medio juni een heiproef uitgevoerd in het kader van de verruiming van het Julianakanaal. Met een heistelling en damwandplanken deed de aannemer onderzoek naar de gesteldheid van de bodem in de bocht van Elsloo. 

Maasroute
De Maasroute vormt een belangrijke verbinding tussen Nederland en de industriegebieden in Duitsland, België en Frankrijk. Door deze verbinding geschikt te maken voor groter binnenvaartverkeer wordt de concurrentiepositie van de binnenvaart versterkt ten opzichte van het wegtransport. Om dit doel te bereiken worden langs de gehele Maasroute aanpassingen verricht om de vaarweg bevaarbaar te maken voor klasse Vb binnenvaartschepen. Het project wordt mede gefinancierd door het Trans European Network (TEN) uit Brussel.

Voor vragen en opmerkingen kunt u zich wenden tot de Landelijke Informatielijn van Rijkswaterstaat via 0800-8002. 

 30 oktober 2013: Informatieavond verbreding Julianakanaal

In opdracht van Rijkswaterstaat worden tussen 2013-2018 diverse werkzaamheden (in deelprojecten) ten behoeve van de verbreding van het Julianakanaal uitgevoerd. Sommige deelprojecten kunnen op basis van de reeds genomen besluiten in het kader van de Tracéwet rechtstreeks worden uitgevoerd. Voor andere deelprojecten dienen aanvullende vergunningen te worden verleend.

Start in Stein
Rijkswaterstaat heeft aan de firma De Vries & van de Wiel Kust en Oeverwerken opdracht gegeven diverse werkzaamheden aan het Julianakanaal in Stein uit te voeren. Op 15 oktober is het onderhoudsbaggeren gestart.

Ontwerp besluit ter inzage
Begin 2014 is de start van de volgende fase voorzien. Dan worden damwanden geplaatst en bomen gekapt. De Vries & van de Wiel Kust en Oeverwerken heeft hiervoor op 6 juli 2013 een aanvraag omgevingsvergunning ingediend. Het ontwerp besluit ligt vanaf 3 oktober 2013 gedurende 6 weken ter inzage en gedurende deze periode kunnen zienswijzen ingebracht worden.

Informatieavond
Momenteel worden enkele andere deelprojecten voorbereid. Om de inwoners te informeren over het project en de huidige stand van zaken wordt op woensdag 30 oktober aanstaande om 19.00 uur een informatiebijeenkomst georganiseerd in Brasserie de Merode (Merodestraat 31 te Stein). Aanvang vanaf 18.45 uur. Kijk voor meer informatie op de website van de Gemeente Stein>

Verder verloop
In 2015 worden ook nog twee passeervakken in het Julianakanaal aangelegd. Deze maatregelen maken deel uit van de modernisering van de Maasroute. 

Nodig voor moderne vaarroute
Het verbreden van het Julianakanaal maakt deel uit van het deelproject Maasroute van de Maaswerken. Doel is de modernisering van de vaarroute tussen Weurt en Ternaaien om daarmee de vaarweg veiliger, vlotter en beter toegankelijk te maken voor goederentransport over water. De Maasroute is een Europese hoofdvaarweg. De Europese Unie kent om die reden subsidie toe aan het project.

Meer informatie op de website van Rijkswaterstaat »

Download: Start project verruimen Julianakanaal.pdf

Start project verruimen Julianakanaal

Op 15 oktober aanstaande start Aannemer de Vries & van de Wiel Kust- en Oeverwerken Maaswerken start in opdracht van Rijkswaterstaat met de eerste werkzaamheden in het kader van de verruiming van het Julianakanaal.
De kanaalbodem wordt op het gehele traject, van Limmel tot Maasbracht, teruggebracht naar de oorspronkelijke diepte van 4,9 meter, waarvoor zal worden gebaggerd. In het najaar van 2014 zal dit deel van de werkzaamheden gereed zijn en kan worden begonnen aan een reeks verruimende werkzaamheden tot medio 2017, waaronder het plaatsen van 4 kilometer stalen damwand en het verleggen van 2,5 kilometer dijklichaam. Deze werkzaamheden maken het mogelijk in de nabije toekomst een grotere scheepvaartklasse toegang te geven tot het Julianakanaal. De omvang van deze schepen is maximaal 190 meter lang, 11,4 meter breed en een diepgang van 3,5 meter.
Onderhoudsbaggeren
Het aangeslibde materiaal (naar schatting 220.000 m3) op de bodem van het Julianakanaal wordt met behulp van een kraanponton vanaf het water in beunschepen geladen, die de bagger over het water naar de verschillende baggerdepots afvoeren. Ook het materieel wordt via het water aan- en afgevoerd, waardoor geen verkeershinder op het land te verwachten valt. Door het gebruik van scheepvaartbebording op het gehele traject, en scheepvaartbegeleiding in de bocht van Elsloo, wordt hinder voor de scheepvaart zoveel mogelijk beperkt.

Planning
Tijdens het onderhoudsbaggeren wordt van 06.00 uur tot 22.00 uur gewerkt. Om eventuele geluidshinder tot een minimum te beperken wordt binnen de bebouwde kom gewerkt van 07.00 uur tot 19.00 uur. De werkzaamheden beginnen in de bocht van Stein, waarna het kanaal van Limmel tot Roosteren gebaggerd zal worden. Tot slot wordt het benedentoeleidingskanaal bij de sluis van Maasbracht gebaggerd.

Maasroute
De Maasroute vormt een belangrijke verbinding tussen Nederland en de industriegebieden in Duitsland, België en Frankrijk. Door deze verbinding geschikt te maken voor groter binnenvaartverkeer wordt de concurrentiepositie van de binnenvaart versterkt ten opzichte van het wegtransport. Om dit doel te bereiken worden langs de gehele Maasroute aanpassingen verricht om de vaarweg bevaarbaar te maken voor klasse Vb binnenvaartschepen. Het project wordt mede gefinancierd door het Trans European Network (TEN) uit Brussel.

Neem met vragen en opmerkingen contact op met Rijkswaterstaat via de landelijke informatielijn 0800-8002.

Video's over de verbreding van het Julianakanaal ter hoogte van Elsloo: een gigantische operatie die tot op de dag van vandaag (2022) voortduurt.. 

Hierboven een korte film over de openstelling van het kanaal in aanwezigheid van koningin Wilhelmina en prinses Juliana.

In 2015 kon u bij het museum in Stein (Stichting Erfgoed Stein) en het Streekmuseum Schippersbeurs Elsloo hun gezamenlijke expositie 80 jaar Julianakanaal bezoeken.
Op beide locaties werd de aanleg van het Julianakanaal uit de doeken gedaan en wat dit betekend heeft voor de Maaskant.

Het graafwerk gaat beginnen, links de Maas en de huizen Op de Berg, links naast de kerk, verdwijnen eerdaags.

 Een uitzending uit de oude LOS doos. In 1995 wordt Elsloonaar Harie Rouvroye geinterviewd over de aanleg van het Julianakanaal. Interviewer is Ton Lexis.

Links:

+ Artikelen Guus Peters over aanleg Julianakanaal ⇢

+ Wikipedia over het Julianakanaal ⇢

+ Rijkswaterstaat, Julianakanaal ⇢

+ Oude sluis en brug van Roosteren en andere bruggen en sluizen van het Julianakanaal ⇢

+ Project Verruiming Julianakanaal ⇢

+ Film Maasvaart uit 1962, met beelden van Julianakanaal ⇢

+ Ode aan de rivier ⇢

Een uitzending uit de oude LOS doos. Ergens midden jaren 90 wordt Elsloonaar Harie Rouvroye geinterviewd over de aanleg van het Julianakanaal. Interviewer is Ton Lexis.

Een uitzending uit de oude doos van de voormalige Lokale Omroep Stein. Ergens midden jaren 80 wordt Elsloonaar Harie Rouvroye geinterviewd over de aanleg van het Julianakanaal. Interviewer is Ton Lexis.

klik voor vergroting

Foto ingezonden door Guus Peters. Gemaakt op het toenmalige veerpont over het Julianakanaal dat tot eind 1963 inwoners van Elsloo en Meers over het kanaal zette. Jaartal? Omstreeks 1957-1958. Wie herkent u?!

Een voorzetje, van links naar rechts: Nöl Hendrix (jaargang 1945 en die schatten we hier ca 12 jaar), Servé(?) Wintraeken,  (?) , Gerrit Gorissen, Willie Gorissen, Gerard Grootjans (jaargang 1946), Cornelis Hendriks

Boven: een foto uit 1962 van het "veerpontje" over het kanaal of is het toch aan de Maas? Ingezonden door Ria Vranken.
Van links naar rechts Ria Vranken, Truus Gubbels en Annie Vranken, allen van de Koolweg.

Nadere informatie over veerpont /  aanleg brug / opening brug in 1963

In 1934 werd bij gelegenheid van de opening van het Julianakanaal ook een Gedenkboek uitgebracht van bijna 100 pagina's.

+ Je kunt het hier lezen/downloaden ⇢

Een artikel in de Nieuwe Tilburgse Courant van 29-12-1934 over de voltooiing van het Julianakanaal. Klik op afbeelding voor vergroting.

Eerst lag de Dikke Stein midden op de weg. Het café er achter is er nu naar vernoemd: café De Dikke Stein. De oorspronkelijke naam van het cafe was echter “Neerlandia”. 

Elsloo 1943. De eertijds op de Berg geconcentreerde bebouwing heeft zich uitgestrekt langs de Stationsstraat en Koolweg. Het centrum wordt gevormd door de kruising “aan het Heilig Hart”. Nieuwe straten zijn de Julianastraat, (oude) Jurgenstraat en Schoolstraat. De uitbreiding is natuurlijk niet alleen te danken aan de afbraak van de Berg. Ook zonder de afbraak had het dorp zich vermoedelijk langs de Stationsstraat en Koolweg uitgebreid. Het was niet alleen het kanaal dat het dorp in beweging bracht, ook de uitbouw van de hele streek tot woon en verzorgingsgebied voor de mijnwerkers van de Staatsmijn Maurits zorgde voor grote veranderingen op alle fronten.   

Bouwtekeningen:
Indien men naar de nieuw gebouwde huizen van de voormalige Berg-bewoners kijkt,
valt het op dat ze ongeveer allemaal dezelfde stijl hebben. Het lijkt erop dat er een basistekening heeft bestaan die steeds met varianten opnieuw gebruikt is. Veel van de huizen die toen gebouwd zijn hebben ook hetzelfde portaal.

De kanaalweg naar Geulle, die ook aan de andere kant van het kanaal naar Geulle aan de Maas loopt. Officieel respectievelijk de Oostelijke en Westelijke Kanaalweg.
Deze wegen waren een hele verbetering in de verbinding met dit buurdorp. Voorheen was die gebrekkig. Toen  was er in het Maasdal alleen een voetpad door de beemden naar Geulle aan de Maas. Karvrachten naar Geulle aan de Maas moesten via de Eikskensweg over Catsop gaan, om dan in Hussenberg of Snijdersberg (zeer steile hellingen) weer af te dalen. Hoge wagens met (verkocht) hooi of stro die naar Geulle moesten, konden ook niet door de holle Eikskensweg. Die moesten zelfs via Beek gaan ! 

De bocht van Elsloo, voordat de verbreding van deze bocht werd uitgevoerd.

De bocht van Elsloo in het kanaal is in 2014/2016 verbreed om het kanaal geschikt te maken voor de duwvaart van grote containerschepen. Meer foto's en info op dit blog >
Ook elders op deze site meer info over de werkzaamheden aan het Julianakanaalnabij Elsloo.

Ook tussen Geulle en Elsloo is in 2018/2019 een passeerstrook voor schepen aan de westkant aangelegd door middel van damwanden. Zie artikel Maaswerken.
De aanzien van de beemden is helemaal veranderd door het uitgraven in het kader van de Grensmaas (kiezelwinning) Uiteindelijk zal dit zich in "natuur" terug betalen maar voor het zover is “zal d’r nog jehel get water door de Maas aaf gaon”.

Misschien wordt over 50 jaar deze vastlegging weer opgepakt om dan een vergelijking met veranderingen te maken. Het heden is tenslotte de geschiedenis van de toekomst. Aan ons de plicht om die kennis over te dragen. We hopen dat deze beschrijving hiertoe kan bijdragen.

Uiteindelijk is het zover. In 1935 wordt het Julianakanaal geopend. De fanfare, de kinderen met vlaggetjes etc. staan klaar om Juliana te begroeten. De teleurstelling was groot. Het regende en Juliaantje kwam niet naar buiten. Mijn moeder, een van die kinderen, heeft haar dat nooit vergeven......

Fotomateriaal op deze pagina: kleurenfoto's Guus Peters. Zwart-wit foto's en ansichtkaarten uit de collectie van Streekmuseum Elsloo.

Foto uit collectie van Streekmuseum Elsloo

De foto geeft ook een mooi beeld van de oorspronkelijke, sierlijke brug over het kanaal. Bij de inval van de Duitsers in mei 1940 werd de brug opgeblazen om de opmars te vertragen. Na de oorlog is deze niet hersteld maar gebruikt om de bruggen van Stein en Geulle te repareren. Vandaar dat er tot 1964 onder aan de Maasberg een veerpont heeft gelegen. 
Verder kan men zien dat de weg richting Meers omhoog loopt, terwijl die nu omlaag loopt. Het hoogteverschil was een restant van de oude Scharberg. Die is later afgegraven en met dat materiaal werd de bocht bij het kasteel van Stein breder gemaakt.

Gedenkboek 1934

In 1934 werd bij gelegenheid van de opening van het Julianakanaal ook een Gedenkboek uitgebracht van bijna 100 pagina's.

+ Je kunt het hier lezen/downloaden ⇢

In het begin was het water kraakhelder. Men kon tot op de bodem kijken. (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Prentbriefkaart Hub Leufkens (copyright onbekend, zie disclaimer beneden)

Afbeelding: Elsloo 1935.  Direct na  het gereedkomen van het  kanaal. De gemeente Elsloo (inclusief Groot Meers) telde op 1 januari 1934 in totaal 2839 inwoners.

(Ansichtkaart uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Foto: 1949. Een totaaloverzicht. Men ziet het afgraven van de hoogte aan de andere kant van de brug (die er dan niet meer is, de oorspronkelijke brug werd in de oorlog opgeblazen ivm de verdediging door de Nederlanders van de Maasovergang) Onder aan de Maasberg is een tijdelijke veerdam gemaakt.  Duidelijk tekenen zich de nieuwe verbindingswegen naar Geulle en Stein af.

Afbeelding: 1935 detail m.b.t. Julianakanaal.  ( Samenvoeging van twee kaarten 1935) Blijkbaar heeft een oudere kaart als basis gediend, want  als men goed kijkt, kan men zien dat in stippellijn de de oude omvang van de vijver nog in het kanaal is ingetekend.

(Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Foto: Zomer 1940. Men heeft de goede kleren aan; het is dus waarschijnlijk zondag. Gerrit van de Pos komt de Maasberg opgelopen met in zijn hand een keteltje melk van bij de Meule. Links staat Reubsaet met sigaar. De jongen met het kind op de arm is Harrie Houben (van de slagerij). (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Foto: Na afronding van de werkzaamheden waren de hellingen nog kaal. Vanaf de Berg had men toen schitterende vergezichten over het Maasdal, die in de folders van EBAD-tours als "bijzonder" werden vermeld. (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Foto: Hetzelfde punt. De begroeiing ontneemt nu echter vanaf de Berg in de zomer nagenoeg alle zicht op het Maasdal. Er is nu een gedeelte gekapt, maar dat geeft nog maar beperkt zicht.

Foto: Beperkt “kijkgat” op de Berg in de zomer.

Terwijl men in de winter een prachtig volledig uitzicht over het Maasdal heeft.

Foto: De Dikke Stein werd gevonden tijdens het graven van het kanaal. Toen kon hij nog door de kinderen als “roetsjbaan” gebruikt worden.

Hij is nu naar rechts verplaatst en gekanteld. Nu dus niks meer te  “roetsje”

(Ansichtkaart uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Rechten beeldmateriaal derden
Wij hebben alle mogelijke moeite gedaan om, daar waar uit een andere bron beeld is overgenomen, deze bron te achterhalen met het doel een en ander auteursrechtelijk correct af te wikkelen. Mocht een rechthebbende zich door publicatie op deze website niettemin in zijn belangen geschaad voelen, dan verzoeken wij deze belanghebbende contact op te nemen met Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Het grote graafwerk begon achter Elsloo richting Stein. Tussen het  dorp en de Maas had men een spoorlijn aangelegd om de grond af te voeren waarmee op het maaiveld de dijken richting Maastricht aangelegd werden. (© Aviodrome Lelystad)

Het eerste pand dat werd afgebroken was het café van organist Janssen. Tussen de Maas en het graafwerk ziet men nog waar het lag. De familie Janssen bouwde toen café Neerlandia (nu De Dikke Stein). Dat ziet men “hagelnuu” liggen op de hoek van de Julianastraat, rechts achter de kerk.

Op deze foto ziet men ook op de achtergrond de gigantische graafmachine die het meeste graafwerk heeft gedaan (het kanaal is echt niet met de "schöp" gegraven). Deze graafmachine liep op een spoorlijntje. Hieronder filmbeelden van het graafwerk in 1930.

De banen waarover de graafmachine heeft gelopen zijn nog goed zichtbaar, dat zijn de “trappen” in de helling

Dit “monster” heeft de Scharberg afgegraven. Achter de machine ligt een tweede spoor voor de afvoer van de grond per trein.

In december 2008 bezochten 2 bezoekers uit Drente het Streekmuseum in Elsloo. Hun vader had aan het kanaal in Elsloo gewerkt. Ze hadden ook nog wat foto's van hem bij zich. De 2 bezoekers waren broer en zus Dik. Hun vader is na de werkzaamheden in Elsloo teruggaan naar Drente en daar boerenknecht geworden en nooit meer ergens anders naar toe gegaan.

Broer en zus Dik op de brug bij Elsloo op zoek naar de verhalen van hun vader over het kanaal.

Foto's hierboven: een indruk van de werkzaamheden aan het kanaal.

Het kanaal achter Elsloo is al behoorlijk uitgediept en ook de aanleg van de dijken naar Geulle vordert. De huizen worden afgebroken. Onder aan de Maasberg is een dam aangelegd om de verbinding naar het Veer en de beemden in stand te houden.

De huizen staan leeg en zijn rijp voor de sloop. Alleen het veerhuis van Es is nog intact. De familie van Es heeft zich lang tegen onteigening verzet.

Vanuit dezelfde standplaats een beeld aan de voet van de Maasberg. Van het huis boven de houten keet kan men rechts op de voorgaande foto nog net het raam van zien.

Beide foto’s aan elkaar geknutseld levert dit totaalplaatje op.

Later werd het door ons gewenste totaal beeld wel gemaakt,  maar net te laat. De huizen zijn al nagenoeg afgebroken.

de situatie anno 1905 (samenvoeging van 2 kaarten)

Afscheid van woonplaats en van een tijdperk.

Resten van een inheemse nederzetting uit de Romeinse tijd werden door Dr Beckers uit Beek blootgelegd. De Scharberg moet ooit een markant onderdeel van de hoge Maasoever zijn geweest. Een strategisch punt bij uitstek. De Maas had al echter voordat men het kanaal groef hier een flink deel van afgespoeld en bewoningssporen uitgewist. Afbeelding: Streekmuseum Elsloo

Tijdens de afgraving kwam ook  “de laag van Elsloo”  bloot te liggen. In deze laag bevinden zich fossiele resten van vissen uit een oerzee. De mensen noemden alles “haaitanden”. In het Streekmuseum Elsloo kunt u een collectie zien. (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

De brug met bogen zal in WO2 door Nederlandse soldaten opgeblazen worden om de Duitse doortocht naar België te hinderen. Tot 1964 heeft Elsloo geen brug meer. Vervoer over het kanaal naar de beemden aan de Maas gaat via een veerpont. Bekend is de “bocht van Elsloo”. Wegens beperkingen voor het toegenomen goederenverkeer is de bocht tussen 2013 en 2020 verbreed.

De brug in aanbouw. Goed is te zien dat de kanaalbodem hier is opgebouwd uit een betonlaag bedekt met asfalt. Ook ziet men een afwateringsput om het grondwater op te vangen; nu bedekt met ijzeren deksels. In de ondergrond zijn ze verbonden met een afvoerpijp die bij het kasteel in Stein uitkomt.

Niet alleen Rijkswaterstaat was actief. Ook de Nederlandse Spoorwegen. Tegelijk met het kanaal groeven zij aan de oostkant van de spoorlijn in het Armsterveld naar de sterke bronnen van de Roeschert (onderdeel van de Hemelbeek). Die dreigden het spoor te ondermijnen. Het materiaal dat uit deze uitgraving kwam, werd met een wissel in de hoofdlijn (er was toen maar een spoor) met treintjes links en rechts van de Hemelbeek voor de tunnel in het Maasdal gestort. Links zand, rechts kiezel. De huidige Zendjberg en Keezelberg in het bos bij de “Duuker”.

Links de Zendj, rechts de Keezelberg. Ooit was dit de speelplaats voor de jeugd. Ideaal om vlag verovertje te spelen en dammen te bouwen. En nu nog steeds in hete zomers een geliefde koele plek om met kleine kinderen te vertoeven.

 Zo lag het dorp en omgeving er in 1925 bij. Eigenlijk was het toenmalige gemeentehuis aan de Raadhuisstraat het laatste huis van de kern Elsloo. Verder lagen aan de onverharde Stationsstraat tot aan de overweg Beek-Elsloo verspreid een 20-tal woningen. En enkele woningen aan de Kaakstraat richting Catsop. Voor de rest waren er alleen onverharde wegen zonder bebouwing, zoals de Koolweg, Driekuilenweg en Elslooër Heggen (nu Dorine Verschureplein, Bandkeramiekersweg)
Dat was Elsloo in 1925!

Om een en ander inzichtelijk te maken,  zullen we de afbraak en voortgang aan de hand van een chronologische reeks foto’s weergeven. Eerst zullen we een beeld geven van het nog bestaande gedeelte van de oude kern rond 1925, voor de herkenbaarheid  plaatsen we  eronder recente foto’s gemaakt vanuit ongeveer dezelfde standplaats.

De onverharde, uitgespoelde Maasberg

Foto van de laatste processie om de oude Berg. Men ziet de fanfare en andere verenigingen met vaandel. Het huis met de hoge spits is nu het laatste huis van de straat. 

Kinderrijke buurt op trappen Schippersbeurs. Foto komt uit een tijdschrift.

Op de kop van de Maasberg. In afwachting van de processie.

Nog eens de kop van de Maasberg met rechts de Schippersbeurs. Op de achtergrond In de bocht het huis van de families  Ruyl – Leunissen en Römers-Ruyl.

Huis van de families Ruyl – Leunissen en Römers-Ruyl vanuit de Maasberg gezien.

St Augustinuskerk

Onder: Het kasteel met op de achtergrond daken van de “ Auwe Berg”. Op de voorgrond liggen schanssen, gemaakt van snoeihout om bakovens te stoken voor brood en vlaaien.

 Klik hier voor foto ⇢ Fotorechten berusten bij Fotocollectie Spaarnestad

Foto van kasteel en dorp met op de voorgrond de Wiert.

Het veerpont op de Maas

dezelfde locatie nu

Voor de goede orde: het Maaswater stond vroeger (ook in de zomer) hoger dan nu. Daardoor was de oever minder steil.  O.a. door België worden nu grote hoeveelheden water via het Albertkanaal aan de Maas onttrokken. Vandaar ook dat pas in 1948 het oude kasteel in de Maas voor het eerst boven water kwam. Dat was toen “wereldnieuws”. Een grote ontdekking...! De “Aelsenaere” waren helemaal niet verrast. Natuurlijk wist men dat er een kasteelruïne in de Maas lag.

Klik hier voor foto ⇢ Fotorechten berusten bij Fotocollectie Spaarnestad

Foto boven: Nogmaals het veerpont, nu met schuilhut voor de veerman op het pontje.

Foto onder: Dezelfde locatie tot april 2010, toen zijn de huizen van buurtschap de Hal gesloopt ten behoeve van de Maaswerken. 

Onder: Een hele oude foto met veerpont en zicht op De Hal, uit de collectie van Harie Rouvroye

Fragment kaart 1895

Detail luchtfoto naar het noorden. 

Het grote gebouw naast de kerk is de school. Het huis rechtsachter de kerk heeft het overleefd. Dat bestaat nog. Eigenlijk zou ook dit afgebroken worden, maar het werd echter door Rijkswaterstaat gebruikt als tijdelijk kantoor. Tot afbraak is het niet meer gekomen. Tot in de jaren 70 is dit huis nog eigendom van Rijkswaterstaat gebleven.
Alle huizen op deze foto werden afgebroken. Overzichtbeelden van deze straten tussen de huizen zijn ons niet bekend. Wel werd ook toen al de omgeving van de Maasberg  vaak op de gevoelige plaat vastgelegd. Dit gedeelte was blijkbaar niet zo interessant.

Nog een foto van het gebied naar het zuid-westen. Hier ziet men ook goed dat hoe kort het oude Elsloo op de Maas lag. Aan de overkant het veerhuis Op de Hal.

Foto genomen uit de kerktoren. Een geheel ander zicht over de “Auwe Berg “

Het huis van de smid Driessen, Op de Berg. Tussen de twee electriciteitspalen kan men de dorpspomp zien (dezelfde als nu nog op de hoek Kaakstraat-Dorpstraat (de Kaak) staat. Dit huis was voordat de familie Driessen vanuit de Schipperbeurs hier naar toe verhuisde, de pastorie. Pastoor Willems was de laatste pastoor die hier woonde. (foto Jan Pijpers)

De “Auwe Berg” nu vanaf de brug over het Julianakanaal kijkend richting zuiden, Maastricht

Het tracé richting noorden (Stein), gezien vanaf de brug.

De brug over de Molenbeek.  Deze foto is gemaakt vanuit het zuiden van het veerhuis onder de Berg.  Op de achtergrond zijn de toren van de St Augustinuskerk en huizen van Op de Berg nog net zichtbaar. Op de “bleik” langs de beek ziet men nog net tussen de bomen wasgoed liggen te bleken.  Het bruggetje is de toegang onder aan de Maasberg naar de beemden.  Dat lag over de Molenbeek. Dat is de beek die nu vanaf het kasteel onder het kanaal door naar de Maas loopt.

Deze foto gemaakt vanaf dezelfde plaats als de vorige foto.

Verreweg de mooiste foto van de oude Berg. Rechts voor het kasteel is het veerhuis dat men later op de foto’s ziet als het huis dat tijdens de aanleg nog midden in het kanaaltracé staat. Men ziet in het midden de grenspaal staan. Deze staat nog op precies dezelfde plaats aan de Maas. De kinderen staan op de rand van de Maasoever.

Foto vanaf dezelfde plaats. Als oriëntatiepunt dient hier de grenspaal in het midden van beide foto’s. Op deze plek wordt nu het jaarlijkse Conincx Pop festival gehouden.

Cor van de Acker schilderde op basis van deze foto dit prachtige schilderij. Dit hangt nu in Streekmuseum de Schippersbeurs.

Reconstructie van de  “Auwe Berg” in recente foto.

Zoals opgemerkt, velen vragen zich nu af hoe de Berg er uitzag en wie er toen woonden.
Om te beginnen zullen we aan de hand van een tekening en inwonerslijst die gemaakt is door Louis Schreurs de situatie in 1925 weergegeven. De lijst is ook een bloemlezing van oude Elsloose familienamen.

Afbeelding: Op dit kaartfragment (getekend door Louis Schreurs)  ziet men duidelijk in rood de panden die afgebroken werden. In geel de nu nog bestaande panden. Bron: Streekmuseum de Schippersbeurs

Hieronder geven we de namen weer van de bewoners (dat hoeven overigens niet de eigenaars te zijn) op het moment van onteigening in 1927. Onder iedere naam geven we de bewoners weer die op een lijst t.b.v. van de postbestelling tussen 1918 en 1921 is opgemaakt (bewerkt door Louis Schreurs). Deze bevat meer naamdetails en beroepen.  Ook hebben wij het huidige huisnummer erbij geplaatst. Het kan voorkomen dat er namen niet overeenkomen met de namen op de postlijst . Tussentijds heeft er dan een mutatie in bewoning plaatsgevonden. Globaal geven we ook de straten weer waar de  bewoners (voor zover nu bekend ) naar toe zijn verhuisd.

Omvang van het dorp: In 1927 was Elsloo ongeveer even groot als in 1918.
In 1918 bestond het dorp uit:
Elsloo: 178 huizen, 1 kerk, 1 school, 1 gemeentehuis.
Catsop  80 huizen
Terhagen 13 huizen
Groot Meers : Niet bekend. Hiervoor moet de lijst nog uitgewerkt worden

Voor het kanaal werden in Elsloo afgebroken:
-    43 huizen
-    1 school
-    1 gemeentehuis

In totaal dus ongeveer 1/4 van de toenmalige huizen van Elsloo.
Het aantal afgebroken huizen was ongeveer even groot als het nog bestaande aantal huizen in de huidige Dorpstraat, Maasberg en Op de Berg samen.

Overzicht van bewoners: de geel gearceerde nummers verwijzen naar het kaartje hierboven.

Niet afgebroken:

Maasberg 1:
Fam. Van Es-Lemmens #Lijst 1918-1921# Mathijs Hubertus van Es en Anna Maria Hubertina Lemmens # herbergier-winkelier
is nu genummerd: Maasberg nr 9

Maasberg 2:
Fam Reubsaet-van Es #Lijst 1918-1921# Peter Hubert Lemmens en Maria Elisabeth Fredrix # landbouwer 
nu: Maasberg nr 9 Achterhuis

Maasberg 3:
Fam Janssen Fredrix #Lijst 1918-1921# Johannes Hendrikus Janssen en Maria Catharina Fredrix # mijnwerker
Fam Fredrix-Reubsaet # Franciscus Hubertus Fredrix en Anna Maria Reubsaet# mijnwerker
nu: Maasberg 8

Maasberg 4:
Weduwe Vaessen-Smeets #Lijst 1918-1921# Jan Antoon Hubert Vaessen en Maria Mechtild Smeets # winkelierster
nu: Maasberg 7

Maasberg 5a:
Fam Martens-van Es #Lijst 1918-1921# Joannes Leonardus Wilderjans en Anna Philomena Penders # landbouwer
nu: Maasberg 6, “de broewerie”

Foto: 1929 Verzamelde bewoners bij de brouwerij in de Maasberg, toen met huisnummer 5a en tegenwoordig Maasberg 6 (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Maasberg 5b:
Fam van Es-Smeijsters #Lijst 1918-1921# Geen tweede bewoner vermeld
nu: Maasberg 6

Maasberg 6:
Fam Fredrix-Achten #Lijst 1918-1921# Willem Fredrix en Maria Sophia Geelkens #
nu: Maasberg 5

Maasberg 7:
Fam Decker-Dohmen #Lijst 1918-1921# Henrikus Decker – Barabara Dohmen # mijnwerker (stoker)  
nu: Maasberg 4

Maasberg 8:
Weduwe Lenssen-Penders #Lijst 1918-1921# Franciscus Hubertus Lenssen – Anna Maria Leonia Penders # molenaar
nu: Maasberg 1

Maasberg 9: Kasteel (Fam Jurgens)

Maasberg10: de Muziekzaal (voormalige woning rentmeester)

Foto: Kinderen uit oud Elsloo in 1929 op de trappen van de Schippersbeurs. Die overigens toen niet zo heette. Men sprak over de “oude beurs”. (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Niet afgebroken op de Berg (boven de helling):

15.Fam Beckers Smeets (huis Ora et Labora)#Lijst 1918-1921# Lambertus Beckers Maria Hubertina Smeets # Spoorwegwerker

16. Fam Gouder de Beauregard Lemmens (Schippersbeurs) #Lijst 1918-1921# Lamber Gouder de Beauregard – Mechtilde Lemmens # Mijnwerker #
nu: Op de Berg  7

17. Wed Schepers Cremers #Lijst 1918-1921# Jan Hubert Dobbelstein – Maria Christina Cremers  + Nicolaas Schepers – Maria Margaretha Cremers #beiden sigarenmaker #
nu: Op de Berg 6

17a. Fam Cobben Vrancken #Lijst 1918-1921# Jan Hubert Cobben – Maria Gertrudis Vranken # dagloner
nu: Op de Berg 4

Foto: Mina van Sjengske Cobben (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

18. Fam Martens #Lijst 1918-1921# Joannes Hendrikus Pesch – Cornelia Vranken (weduwe) # landbouwer #
nu: Op de Berg 4

19. Johannes Pesch  #Lijst 1918-1921# Is dan onverdeeld met nummer 18

20. Fam Brorens Wanten #Lijst 1918-1921# Willem Hubert Brorens – Cornelia Elisabeth Wanten # spoorwegwerker #
nu: Op de Berg 3

21. Fam Achten Hermans #Lijst 1918-1921# Pierre Joseph Achten – Maria Elisabeth Hermans # Landbouwer (geboren te Visoul, Wallonie) #
nu: Op de Berg 2

22. Fam Cobben Janssen #Lijst 1918-1921# Hubertus Cobben – Maria Barbara Josephina Janssen # mijnwerker
nu: Op de Berg 1

Foto: Echtpaar Achten, op de Berg bij hun 40 jarig huwelijk. (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Afbeelding: Afgebroken Onder de Berg (in het Maasdal)

11. Fam van Es Smeets, #Lijst 1918-1921# Joseph Hubertus Van Es – Maria Philomina Smeets  # (Onder de Berg) Veerman.
herhuisd naar Julianastraat

12. Fam van Es Opdenacker, #Lijst 1918-1921# Joseph Hubert  van Es – Maria Barbara  Opdenacker#(Onder de Berg) Mijnwerker.
Verhuisd naar Heirstraat  

Op de postlijst van 1918 komt hier Onder de Berg nog een woning voor. Voor kanaal aanleg al afgebroken ?
Mathijs Hubert Vranken – Anna Catharina Penders # Arbeider #

13. Fam Paumen Janssen, #Lijst 1918-1921# Nicolaas  Paumen  - Anna Catherina Janssen # (Onder de Berg).  Dagloner.
Verhuisd naar Koolweg

14. Wed Janssen Lemmens, #Lijst 1918-1921# Johannes Hendrikus  Janssen  - Anna  Elisabeth  Lemmens # Mandenmaker
Verhuisd naar  ?


Afgebroken Op de Berg :

23. Fam Peters Claessen: #Lijst 1918-1921# Chris(tiaan) Peters -  Maria Claessen # Metselaar.
alsmede: Augustin Joseph Peter Claessen – Maria Barbara Kicken # Landbouwer
Verhuisd naar Jurgensstraat  11

Foto: Kinderen Peters. 
Van links naar rechts Jaeke (Chrétien)  Pierre, Gus en Sjeng (vader van Guus Peters, auteur van deze artikelreeks). Josef staat er nog niet op. (Foto uit de collectie van Guus Peters)

24. Fam. Paulussen-Janssen: Lijst 1918-1921 # Christiaan Willem Janssen – Lucia Penders # Geen beroep
Verhuisd naar hoek  Schoolstraat / Raadhuisstraat

25. Niet vermeld. Waarschijnlijk schuur

26. Fam. Beckers - Reubsaet :Lijst 1918-1921# Christiaan Hubert Beckers -   Maria Christina Reubsaet # Landbouwer
Verhuisd naar hoek Jurgenstraat/Gavrestraat

27. Gemeentehuis

Foto: Het oude gemeentehuis. Niet echt indrukwekkend. (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

28. Lagere school:
Van de school is geen rechtstreekse foto van. Ook niet van het voorfront.  Dit was een openbare school zonder verdere toenaam. De nieuwe school werd de St Augustinusschool, die was Katholiek, maar daar is nog een hele schoolstrijd aan voorafgegaan voor het zover was.

Foto: De lagere school gezien vanaf de achterzijde. Op deze school zaten ook de kinderen van Groot Meers, die elke ochtend helemaal naar Elsloo moesten lopen en 's avonds weer terug (tussen de middag bleven ze over). Rond 1900 zaten er ook kinderen uit de Beligische buurgemeente Kotem hier op school. (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

29. Fam Eussen Corten  (de burgemeester) :
Verhuisd naar Julianastraat

30. St Augustinuskerk

Foto: St. Augustinuskerk, de oorspronkelijke kerk kende ook een rijk interieur. (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Meer over de geschiedenis van de St. Augustinuskerk ⇢

31. Pastorie #Lijst 1918-1921# Gerardus Johannus Josephus Wouters # Pastoor

Foto: Net als rond het kerkhof, stond ook rond de pastorie een muur met een sierhek. Op de achtergrond ziet men een hoge muur als afscherming van de tuin van de pastorie. (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

32. Fam Ruyl - Leunissen #Lijst 1918-1921 # Peter Joseph Laurents Ruyl – Maria Sibella Leunissen # Schoenmaker
Kinderen bouwden  op Stationsstraat  Cafe Oos heim (Huub) en Slagerij (Fons) Harrie bouwde in de Jurgenstraat,  Sjef trok naar Maastricht en Frans begon in Meers een houtzagerij.

32a. Fam Römers-Ruyl: # Lijst 1918-1921# Was toen onverdeeld geheel met 32
Marieke was oudste dochter van 32. Bouwde op de Stationsstraat naast Slagerij Ruyl. Later werd de schuur links door zoon Sjef verbouwd tot woonhuis.

33.Fam Beckers Keulers : Lijst 1918-1921 # Peter Lambertus Beckers – Maria Catherina Keulers # Landbouwer
Verhuisd naar Jurgenstraat

34. Fam Visschers Martens: Lijst 1918-1921 # Hubert Joseph Visschers Maria Barbara Martens # Landbouwer
Verhuisd naar ?

35. Fam Lemmens Hermans: Lijst 1918-1921 # Jacob Hubert Lemmens Maria Catharina Hermans # Landbouwer  
Verhuisd naar ?

35a. Fam Scholtes Lemmens : Lijst 1918-1921 # Woning komt hier niet op voor
Verhuisd naar  Jurgenstraat 13

36. Fam Peters Meijers:  Lijst 1918-1921 # Jacob Meijers – Anna janssen (weduwe) #
Verhuisd naar Heirstraat
Opmerking voor de kanaalbewoners er gingen wonen zouden er Oostenrijkers in de huizen in de Heirstraat hebben gewoond. Die waren hier om omdat ze in de buurt (?) werkten. Info: Fie Peters

37. Hendrik en Louis Meijers: Lijst 1918-1921 # Onverdeeld met nummer 36
Verhuisd naar Heirstraat (vrijgezellen)

38. Fam Bours Smeets : Lijst 1918-1921 # Jan Bours – Anna Maria Hubertina Smeets # Dagloner.
Verhuisd naar ?

39. Fam Fredrix Bours : Lijst 1918-1921# Jan Theodoor  Bours # Dagloner
Verhuisd naar Gavrestraat.

40. Fa. Driessen - Penris: Lijst 1918-1921 # Reinier Christiaan Driessen – Maria Philomena  Penris # Landbouwer.
Verhuisd naar Stationsstraat-oost

41. Fam Janssen Lemmens: Lijst 1918-1921# Johannes Hendrikus Janssen – Anna Elisabeth Lemmens # Mandenmaker
Verhuisd naar Heirstraat

42. Fam Fredrix Notermans: Lijst 1918-1921# Jan Louis Fredrix  - Maria Mechtilde Notermans # Sigarenmaker
Verhuisd naar Gavrestraat.

43. Wed Lemmens Dassen: Lijst 1918-1921 # ? 
Verhuisd naar Jurgensstraat

44. Fam Driessen Claessen; lijst 1918-1921# Franciscus (Frans)  Hubertus  Driessen – Lucia Hubertina Claessen.  Smid
Op de Berg 38
Hun huis was eerst de Pastorie, welke daarvoor een boerderij was (oorspronkelijk kasteelbezit). De familie woonde eerst in de Schippersbeurs en verhuisde later naar de pastorie Op de Berg.  De patorie/smederij had een rijke historie. Eens was dit een boerderij van het kasteel waar broers van de kasteelheer woonden.
Een zoon verhuisd naar  Gavrestraat (smid)
Dochter met ouders naar Dorpstraat
Andere zoon naar Dorpstraat (koster)

Foto: De familie Driessen voor hun huis Op de Berg. (foto: Jan Pijpers)

44a. Fam. Maessen: Lijst 1918-1921# Leonardus Maessen – Maria Cornelia Hubertina Janssen # Landbouwer
Dochter bouwde grote witte boerderij op Stationsstraat (nu Vixia)  Willems-Maassen

45. Fam Martens Dewit : Lijst 1918-1921# Michiel Hubert Martens – Anna Maria Dewit # Landbouwer
Kinderen zijn verspreid gaan wonen  (?)

46. Fam Smeets Penris: Lijst 1918-1921# Joannes Smeets – Anna Catherina Penris #  
Verhuisd naar ?

47. Fam Meijers Vrancken: Lijst 1918-1921# Jan Mathijs Hubert Meijers  - Gertrudis Vrancken # Dagloner
Verhuisd naar Dorpstraat 29a (Achterhuis)

48. Fam Penders Lemmens: Lijst 1918-1921# Lodewijk Hubert Penders Anna Maria Lemmens # Landbouwer
Verhuisd naar Jurgensstraat

49. Pierre Smeets: Lijst 1918-1921# Pierre Smeets # Arbeider.
Verhuisd naar ?

50. Fam Penders Janssen:Lijst 1918-1921# Johannes Hubertus  Penders – Maria Elisabeth Janssen # Landbouwer  
Verhuisd naar Jurgensstraat

51. Fam Collard Steegmans:Lijst 1918-1921# Jacob Hubert Collard  Johanna Maria Steegmans # Landbouwer
Verhuisd naar Jurgensstraat

52. Fam Vaes Michon: Lijst 1918-1921# Petrus Vaes Catharina Maria Elisabeth Mischon # Arbeider
Verhuisd naar Kaakstraat

53. Fam Cuypers Kuppers (nog bestaand): Lijst 1918-1921 # onderwijzer
Verhuisd naar Stationsstraat

54.Fam Pesch Thomassen: Lijst 1918-1921# Mathijs Jan  Pesch – Joanna Maria petronella Thomassen # Sigarenmaker
Kinderen verhuizen naar Stationsstraat en bouwen woonhuizen en winkels op rij nabij Dorine Verschureplein

Foto: familie Penders, op de Berg (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

Foto: Nelke Pesch in de deur van haar winkel op de Berg (Foto uit de collectie van Streekmuseum Elsloo)

55. Wed Starmans Hartman: Lijst 1918-1921# Joannes Starmans – Hendrika Hartman # Weduwe Gepensioneerd Marechaussee
Hertrouwd met Charles van Hees en verhuisd naar Stationsstraat.              
Inwonend Op de Berg:
Herman Karel Bonekamp – Anna Maria Hubertina Josephina Feron # Postbode.

56. Wed Janssen # Lijst 1918-1921 # ?

57. Fam Beckers Schreurs: Lijst 1918-1921# Theodoor Hubert Beckers Maria Cornelia Schreurs #Landbouwer 
Verhuisd naar Heirstraat 12

58. Fam Fredrix Hoebrechts : Lijst 1918-1921# Ludovicus Hubertus Fredrix Maria Hoebrichs #Landbouwer
Gaan inwonen bij nummer 59

58a Fam Fredrix Jonkhout : # ?
verhuisd naar Stationsstraat – West

59. Fam Fredrix Reubsaet: Lijst 1918-1921# Franciscus Hubertus Fredrix -  Anna Maria Reubsaet # Mijnwerker 
Verhuisd naar Koolweg (winkel)

60aFam  Ruyl Smeets: Lijst 1918-1921 # ?
verhuisd naar Julianastraat

60b Fam Ruyl Keulers: Lijst 1918-1921# ?
verhuisd naar Julianastraat

61. Fam Vrancken Demandt: Lijst 1918-1921# Theodoor Mathijs Hubert Vrancken – Anna Elisabeth Demandt #landbouwer
verhuisd naar Jurgensstraat

Opmerking: nummer 61 ligt al langs de weg naar Stein en Meers. Op de plaats van de bocht onder huis 60 A-B ligt nu ongeveer de brug over het kanaal naar Meers.




62. Fam Lemmens van de Wal : Lijst 1918-1921# Francis Hubert Lemmens – Maria Cornelie van de Wal (weduwe) # Landbouwer
?

63. Hendrik Peter Mathijs Janssen -  Elisabeth Driessen, Lijst 1918-1921# Martin Driessen – Maria Bartels # Landbouwer en Organist
Verhuisd naar Julianastraat / café de Dikke Stein    
Inwonend: Hendrik Peter Mathijs Janssen – Elisabeth  Driessen # Organist  

Natuurlijk zullen lezers hun ouders of grootouders in de namen herkennen. Misschien willen ze gegevens hierover (en van hun kinderen) afstaan. Dan zullen we ze  in de serie verwerken.
Deze kunnen gemaild worden naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of afgeven in het Historiehuis van de Maasvallei, voorheen Streekmuseum.

Voor de aanleg van het Julianakanaal werden er in de beemden langs de Maas in Elsloo door kinderen nog koeien gehoed, zoals dat eeuwenlang had plaatsgevonden. In december 2008 vroegen we een van deze kinderen Hoebaer Fredrix, 90 jaar oud naar zijn ervaringen als koeherder en naar andere herinneringen. Hoebaer was 12 jaar (dus in 1930) toen hij in dienst trad bij de buren in de Maasberg de familie Lenssen (kasteelboerderij).

Hoebaer Fredrix (Foto Guus Peters)

In het voorjaar werd door Bours (opzichter op het kasteel, de beemden waren kasteelbezit) kavels uitgezet die door de notaris per opbod verpacht werden. De beemden waren geen afzonderlijke weilanden maar bestond uit een grote grasvlakte die eigendom van het kasteel was. De Jurgens verboden om in de beemden palen met prikkeldraad te zetten, dit omdat men hier vrij met de paarden moest kunnen galopperen.
De pachter  van die kavels kwamen uit Elsloo maar ook uit Geulle. Iedere pachter hooide zijn eigen kavel. Het voor een jaar pachten van een stuk beemd noemde men tousen. Later worden door Rijkswarterstaat ook kavels in de kanaaldijk verpacht.

Koeien in de beemden langs de Maas, een tijdloos beeld. (Foto Guus Peters)

De koeien werden alleen in het najaar gehoed. Tussen mei en september waren de koeien in de weilanden waar ze ook gemolken werden (om 07.00 s’morgens). Na de tweede hooioogst in oktober, die noemde men  “de groomendj”,  mocht iedereen zijn koeien hoeden op de beemden (naweiden). Alleen koeien werden gehoed. Geen andere dieren. Dat deden niet alleen boeren uit Elsloo, maar ook boeren uit het aan de beemden grenzende Geulle. Na het melken (daar begon men op de stal rond 08.00 mee) en het eten van de boterhammen dreef men dan de koeien de Maasberg af naar de beemden. Er was toen geen verkeer en de koeien liepen los over de straat en wisten vanzelf de weg. Als boeren die het vee hoeden op de beemden noemde  Hoebaer o.a de families Lenssen,  Fredrix (zijnde zijn eigen familie),  Lenaerts (Dorpstraat) en Vonken (Raadhuisstraat). Er kwamen geen koeien van Catsop en Terhagen. De afstand naar de beemden telde hierin mee. De boerderij van Vonken (nu de Bourgondische Hoeve) lag het verste van de beemden af.

Een foto gemaakt vanaf de Belgische maasoever richting Elsloo; we schatten tussen 1880-1900. Boven de bomen zie je nog net de toren van de St. Augustinuskerk. De huizen ervoor moesten later wijken voor de aanleg van het Julianakanaal. (Foto uit collectie Streekmuseum Elsloo)

Op de beemden nabij het (voormalig) veer was er een poel van ca 25 bij 10 meter. Hierin groeiden witsen (wilgetakken om manden te vlechten).  De koeien moest men uit de buurt van de poel houden. Het was hier te drassig en het water was slecht. Men liet de koeien daarom aan de Maas drinken. De grens van het weidegebied was de oude Maas tussen Elsloo en Geulle. De koeien van iedereen liepen gewoon door elkaar. De veehoeders (jongens en meisjes) verdreven de tijd met wat rondwandelen of een boekje lezen. Het eten had men bij zich.  Meestal was het mooi weer en lagen de kinderen (hoeders) bij elkaar in het gras (later in de in aanleg zijnde kanaaldijk).
Ook werd er niet gehoed in de drassige zuurbeemden nabij de bosrand. In dit vochtig gebied groeide zuur gras. Hooi van dit gras werd niet door de koeien maar wel door de paarden gegeten, althans als ze niets anders kregen. Hier liet men wel runderen lopen. Zuur gras groeide ook slecht.

Het begrip runderen dient hier een nadere verklaring. Runderen is eigenlijk de verzamelnaam voor alle koeien en stieren. In het dialect noemt men echter “rênjer” alle jonge koeien (vaarssen) en stieren die voor de slacht gemest werden. Runderen, “rênjer”,  werden in het algemeen in een weide gehouden. Die  moesten vet gemest worden.

Koeherder langs de Maas op de Koogreendj in Meers (Foto uit collectie Streekmuseum Elsloo)

Tussen mei en september stonden de koeien in de weilanden waar ze ook gemolken werden. Als de koeien “stief” (volgegeten) waren, was het tijd om terug te gaan (bij Lenssen naar de stal. Niet iedereen had een huisweide). Men dreef dan de koeien weer los naar huis. Iedereen wist precies welke koeien van hem waren. En de koeien wisten zelf de weg van en naar huis. Men hoefde niet veel te doen dan even te jagen en de koeien zochten verder zelf de weg. Rond 16.00 uur bij terugkomst werden weer boterhammen gegeten. Om 18.00 uur was het melktijd. S ‘avonds at men aardappels met uien en melksaus.

Tijdens de aanleg van het kanaal was er onder aan de Maasberg een dam met een doorgang naar de beemden die men gebruikte. Toen het kanaal klaar was ook de afstand te groot en liet men niet meer het vee hoeden op de beemden. In de oorlog werd de afstand nog veel groter omdat de brug kapot was en men over Geulle of Stein moest. 
Een traditie van duizenden jaren was hiermee ten einde gekomen.

Rijmpjes:
Zag men kinderen uit Geulle of  aan de overkant (ook met koeien) van de Maas dan riepen die van Elsloo:
-   Kômt euver dubbeltjes en meusheudjes (witte meibloemetjes) plökke. (de essentie van het rijmpje ontgaat ons overigens ook totaal)
-   Ljelikke Belsje boterpot, steak dich enne vinger in dien vot, steak 'm neet te wied, want dan bès tem kwiet.

Rijke Walen hadden het visrecht op de Belgische oever gepacht. Daar kwamen geen inwoners uit het nabij gelegen Kotem. Vissers aan de Maas bij Elsloo moedigden de kinderen aan om tegen die  Walen “hei cochon Wallon” te roepen.  De kinderen wisten helemaal niet dat dit Waals varken betekende maar merkten wel dat de Walen woest werden als ze dat riepen.
Kotem tegen Elsloo: Hollenjer, bollenjer, spekvraeter, koekoek

Elsloo tegen Geulle: Die van Gaol schiete op de paol, vaege ut weer aaf, zeen ze weer braaf.

Kinderen hadden overigens voor ieder treffen met kinderen uit buurdorpen rijmpjes bij de hand in Elsloo zijn verder overgeleverd:
In de Drie Kuilen riepen die van Stein tegen Elsloo:
Aelser prieje mit de metse in de sieje mit ut brwad op de nak, viva ut Aelser pak.
Een variant was: Aelser prieje, mit de metser in de zieje, mit de moel vol tenj, en de gaffel in de henj.
Opmerkelijk is dat men in dit rijmpje die van Elsloo nawijst het mes steeds paraat hebben, terwijl dit nu Stein nagewezen wordt. De schilder Frits Lemmens vertelde ons al dat “vreuger die van Stein de naam hauwe, maer veer (die van Elsloo) ut flikte”. Men noemde vechten  met een mes “de pokke zette”.

Elsloo riep tegen Stein: Die van Stein mit de lang bein, mit de korte rökskes, sprenge wie de bökskes.
Elsloo tegen Beek: Baek ut potje laek en es ut dan neet laek seen veer auch neet in Baek.
Elsloo tegen Geulle: Die van Gaol schiete op de paol, vaege ut weer aaf, sin ze weer braaf.
Niet bekend zijn rijmpjes uit Beek en Geulle op Elsloo. Heeft hier iemand weet van ?

Voor het veerhuis ligt een dam met rechts de doorgang naar het veer en de beemden (Foto uit collectie Streekmuseum Elsloo)


De doorgang door de dijk naar de beemden. Over de doorgang heen loopt een spoorbaan. (Foto uit collectie Streekmuseum Elsloo)

Gras maaien deed men 's morgens heel vroeg als het gedauwd had. Mijnwerkers die nog wat boerenbedrijf hadden, maaiden om 5.00  's morgens nog gras voordat ze naar de mijn gingen !

Vroeger moesten de kinderen die nog op de lagere school zaten meehelpen op het veld en boerderij. Een van de taken was het turen van vee. Als groenbemesting werden akkers van tijd tot tijd met klaver (kljae) bezaaid. Hier moesten de kinderen dan met de koeien naar toe gaan. Dat was na schooltijd en op de woensdagmiddag in de zomer. De koeien werden dan twee aan twee met kettingen verbonden en ieder kind kreeg een koppel. In de klaverwei stonden ijzeren paaltjes waar het koppel koeien aan vastgemaakt werd om hun actieradius te beperken.  Voor geiten en konijnen werd door degenen die geen land hadden langs wegen etc. gras “gekroed”. In de zomer stonden de koeien 's nachts in de huiswei.

Soms werden de koeien onrustig als ze gestoken werden door de vliegen die ook op de "koeieflatten" (koeievlaaien/poep) zaten, door horzels of bij onweer.  De koeien gingen dan “bizze” dan begonnen ze met opgestoken staart te rennen. Als je ze dan aan het leiden was, moest je ze snel loslaten anders werd je meegesleurd.

Ook de hamer lag daar bij of onder een heg. Niemand stal wat in het veld. Van lange staken werd dan met een doek een hutje gemaakt tegen de zon. Daar bleef men dan de hele tijd zitten. Men nam wat "strikwerk" (breiwerk) mee en wat te eten. Turen was meisjeswerk.

Jongens moesten op het veld werken of al bij een baas werken. Jongens hadden ook langer een vrij leven dan meisjes. Althans die een eigen boerenbedrijf hadden. Die gingen wel mee naar het veld maar hoefden nog niet veel te doen. De meisjes moesten veel eerder en meer werken. S’avonds sokken stoppen etc. Spinnen deed  men aan huis (in de oorlog mocht men niet buiten, zeker meisjes mochten in het algemeen s ’avonds niet van huis).  De jongens buurten wel s’ avonds bij elkaar en gingen kaarten of kattekwaad uithalen. Op zondagmorgen gingen de jongens “schröme”. De schröm was een streep waar men de centen naar toe wierp. Degene die z'n cent op de streep gooide, kreeg alle geld.

In de zuurbeemden, “Soerbaenje” (aan de kasteelkant van het kanaal)  nabij de Kromme dijk lag ook het eerste voelbalveld van Haslou. Op de voetbalschoenen liep men hierheen door het park. Om er te komen moest men over de beek springen.

Ze hadden ook een aanmoedigingslied met een vreemd einde:
“Daar onder in die beemden, daar speelt een voetbalclub. Het zijn de Haslou-jongens en het volk roept hup,hup. Ze schieten tegen de paal en daarna tegen de lat en op het einde van de wedstrijd heeft Haslou pech gehad (!).”

Foto: Voetballers in de oorlog (1943) “onger in de baendj”. Dit een gelegenheids “carnavals-voetbalteam, de bokjes”. Op de achtergrond kan men de kanaaldijk herkennen. (Foto uit collectie Streekmuseum Elsloo)

Foto: De beemden onder Elsloo met op de achtergrond de begroeing langs de “Auw Maas”. Met het ontgrinden in kader van het Grensmaasproject is dit beeld ook verdwenen. (Foto Guus Peters)

Wat "weetjes" van Hoebaer

• De Maas stond hoger dan tegenwoordig. In de steilte tussen beemd en Maas zaten veel zwaluwen die in de oever hun nesten hadden. 
• In de Molenbeek ging men wel eens “göve staeke” die zaten onder de stenen die men met een mes optilde. Die göve waren kleine visjes die men als aas gebruikte.
• In koude winters verwarmde men brikke (bakstenen) in de oven en deed men deze in een oude zak of deken. Die werden de kinderen aan de voeten gelegd.
• Op het Dorine Verschureplein was een drinkpoel.
• Met een koe ploegde men 3 keer zo lang als met een paard. Ook kon men niet zo diep ploegen. Een ploeg voor een koe was een “schalm”. En ploeg voor een paard ploegde dieper en keerde de grond dat was een “wentelploeg”.
• Poederkalk werd in Meerssen met kar en paard gehaald. De geinterviewde Hoebaer Fredrix haalde eens een vracht Samen met Miel Römers. 65 jaar geleden.

Rierbleumkes:
Dat waren ca 30 cm hoge planten waar kleine zaadbolletjes als luciferkopjes op zaten. Raakte men de planten aan dan sprongen de bolletjes weg. Zondags liepen de meisjes naar de beemd om rierbleumkes te plukken. Hier maakte men kransen van.

Knubbelen:
Op zondagmiddag werden door ca  6 personen een blokje op de weg gezet . Hierop werd door iedereen een cent gelegd. Met een mooie steen werd ombeurten op blokje gegooid en riep men kop of munt. Gooide men het blokje om dan kreeg je alle munten die met hetgeen men gezegd had boven lag.

Smokkelen:
- Men smokkelde veel voor de aanleg van het Julianakanaal
- Men kocht de waren in winkels in Kotem. Daar liep je tegenaan als men van het veer af Kotem binnenging.
- Een van zijn broers was ook smokkelaar. Hij werd gepakt en door de Nederlanders (!) voor drie maanden te werk gesteld in Bree (Belgie !)
- De Belgen deden niets tegen de smokkelaars. Die zagen ze graag komen.
- De waar werd in een band om het lichaam gebonden.
- Sommigen (zoals Lowieke Lenaerts) smokkelde door waterdichte zakken aan een touw de Maas over te halen.
- In Elsloo fungeerde Mechel van Zus (Gouder de Beauregard) die in de Schippersbeurs woonde als uitkijk. Als dounaniers de Maasberg afgingen floot zij op een fluit en waarschuwde daarmee de smokkelaars aan de Maas. Deze verstopten zich dan.
- Bij haar thuis “lag” het hele dorp inclusief de douaniers !
- De smokkelaars staken de Maas over bij de oude Maas. Daar was een doorwaadbare plaats Vervolgens ging men door de beemden naar het Hoge bos en vervolgens door het lage bos tot aan de Slakbeek. Daar stak men dan over naar de eigen tuinen.

Foto: De Schippersbeurs in 1935. Het trefpunt van zowel smokkelaars als douaniers! (Foto uit collectie Streekmuseum Elsloo)

Foto: Mechel staat in de deur. Haar man Lambert staat voor haar. Mechel was een legendarische vrouw, de beschermvrouwe van de smokkelaars uit Elsloo. Zij was het ook die de Duitsers waarschuwde, toen zij hun kanon bovenaan de Maasberg opstelden, niet op de bunkers aan de overkant van het kanaal te schieten omdat daar mensen in zaten: ”neet scheete,  dao zitte luu in !“ schijnt ze toen geroepen te hebben ! (Foto uit collectie Streekmuseum Elsloo)

- De vader van Hoebaer Fredrix, Gus, was vrachtrijder en boerde wat. Belangrijke vrachten waren geregeld vervoer van hooi en stro en varkens naar Maastricht in opdracht van grotere boeren zoals Willem Voncken. Retour nam hij voor de kleine winkels
regelmatig de waren mee terug die zij dan weer aan de inwoners doorverkochten.  
- Als zijn vader naar Maastricht ging dan vertrok hij in alle vroegte en was pas laat terug (vaak de klok rond).

Foto: de oude Maasberg (rond 1935). Rechts op de voorgrond het geboortehuis van Hoebaer Fredrix. (Foto uit collectie Streekmuseum Elsloo)

Hoebaer Fredrix (Foto Guus Peters)

Men moest met vrachten via het Seeckendaal en dan via de Rijksweg naar Maastricht. (met hoge vrachten kon men niet door de Eikskensweg) De Kruisberg was gevaarlijk om af te dalen. Men moest dan hevig remmen.

Vrachten:
-  Kolen halen op de mijn t.b.v. de mijnwerkers.
-  Rijden voor de gemeente.
-  Ook heeft zijn vader verteld dat hij vaker schepen tegen de stroom in langs de Maas van Meers tot Geulle heeft gesleept.
-  Het was een hele kunst om met paarden en kar in de Maasberg te manoeuvreren
-  Hoebaer heeft nog meegewerkt aan het bouwen van de grote keermuur in de Maasberg. Dat werd gedaan met ladders tegen de helling. Een moeizaam werk. Ook heeft hij palen met draad als afrastering langs Op de Berg geplaatst.

Het begin van het grote werk.
Het traject bij Elsloo zat Rijkswaterstaat danig in de maag. Een van de problemen
waar ze een oplossing voor moesten zoeken was de doorgraving van de Scharberg tussen Elsloo en Stein. Men vreesde afschuivingen van de hellingen naar de Maas vanwege
lagen met drijfzand in de hellingen.

Afbeelding: Gezien de opbouw van de lagen en eerdere ervaringen in Elsloo, was het gevaar van afschuiving  geen onterechte vrees. (H. Rouvroye, Streekmuseum de Schippersbeurs)

Er werden alternatieven bekeken waarvan een midden door  de bossen, Terhagen en vervolgens via de Driekuilenweg en vervolgens in een boog om Stein.
Tussen Urmond en Berg kwam men dan weer op het oorspronkelijke plan uit. Het tweede alternatief was nog rigoureuzer. Het kanaal zou dan door de hellingbossen, via de Dorpstraat (!) en dan door het Meldert naar Stein en dan vlak langs Stein naar Urmond. Maar ook dan zou men de drijfzandbanken niet kunnen vermijden en het tracé zou veel langer en dus duurder worden. Ook zou men een enorme hoeveelheid grond moeten zien te verwerken. Uiteindelijk zou men voor het traject 3, langs de Maas, kiezen en de problemen met het drijfzand en water tijdens de bouw oplossen.

Afbeelding: Streekmuseum de Schippersbeurs

Trace 1 liep midden door de kern. Wat de totale ondergang van het bos, Terhagen en het dorp had betekend.
Trace 2: Had de hele kern en Terhagen bespaard
Trace 3: Is het uitgevoerde traject. Heeft 1/3 van de kern gekost, maar het bos gespaard.

Voor Elsloo begon het allemaal serieus te worden met de volgende  afkondiging in het Staatsblad:
Wet van den 28sten April 1927, tot verklaring van het algemeen nut der onteigening van perceelen, erfdienstbaarheden en andere zakelijke rechten in den gemeenten Geulle, Elsloo en Roosteren noodig voor den aanleg van scheepvaartwegen c.a. in Zuid Limburg ingevolge de wet van 28 Juli 1921 Staatsblad no 1012 (Julianakanaal)

In 1927 kwamen “schatters” naar Elsloo die namens Rijkswaterstaat de waarde van grond en huizenbezit moesten vaststellen. (Stein, Berg en Urmonds kwamen pas later aan de beurt). Op de schatters en de komst van een kanaal zaten de Aelsenaere niet te wachten:
“Men kon zich ook niet indenken dat het mogelijk zou zijn om door de Scharberg met de “bikkel en schöp” heen te graven (van grote graafmachines had men geen weet).
En degene die het toch zou wagen met graven te beginnen zouden ze “kepot staeke”” En dat meenden ze !!! De mannen van Elsloo stonden toen niet bepaald als watjes bekend. Ook in Stein waren de gemoederen druk in beweging en heerste grote onrust onder de mensen.

Toen echter bekend werd hoe hoog uitkeringen zouden zijn, verdween alle weerstand. Het werk kon beginnen. Het gemeentehuis, de school en 43 huizen moesten afgebroken en elders herbouwd worden. Dat niet alleen ook alle verbindingen met Geulle, Meers, Stein en het veerpont op de Maas moesten omgelegd worden. Men begon in Elsloo in augustus 1929 en in 1935 was alles afgerond en werd het kanaal geopend.

Afbeelding: Elsloo 1895. Deze kaart geeft het hele gebied weer voor het graven van  het Julianakanaal

Interview Hoebair Fredrix 1918 - 2012

Een interview van Guus Peters (voor Docuz) uit 2009 met ras-Elsloonaar en richtige Maaskèntjer Hoebair Fredrix.
Hoebair overleed op 7-1-2012 op 93-jarige leeftijd.

Deel 1 

Deel 2 

Deel 3 

Deel 4 

In deel 18 van de serie “van vreuger tot noe”beschreven we reeds het met de aanleg van het Julianakanaal verdwenen Elsloo, de ”Auwe Berg” waar de mensen het vroeger steeds over hadden. Zelf heb ik nog die gesprekken gehoord en vroeg me steeds af hoe dat allemaal uitgezien moest hebben.Als ik hun hoorde vertellen, vond ik het altijd jammer dat ik zelf nooit die “Auwe Berg” gekend had. Mijn grootvader (Severien Pijpers) vertelde altijd, dat er geen mooier uitzicht bestond, dan het gezicht op Elsloo wanneer men vanuit Geulle aan de Maas, door de beemden naar Elsloo toe liep.

Ook konden Gerrit Janssen (de postbode) samen met mijn Heeroom Pierre Peters nooit genoeg krijgen van het ophalen van herinneringen over de “Auwe Berg” en zijn bewoners. Ze hadden nog samen in de klas gezeten op de “auw schwal”. Ze vertelden dan over het gooien van stenen op de daken van de huizen beneden de berg en de straf die ze kregen als ze in de Maas gezwommen hadden. En meer van dat soort verhalen. Dat waren mijn eerste ervaringen met de historie van Elsloo.

Onger op de baendj. De beemden onder Elsloo vanaf de dijk bij Boorsem, nog steeds bijzonder mooi (Foto Guus Peters)

Inmiddels is de tijd zover voortgeschreden dat er nog maar zeer weinig mensen in Elsloo zijn die de aanleg zelf en het dorp van voor de aanleg zich nog goed kunnen herinneren. Van de andere kant merken wij een toenemende belangstelling bij degenen die hier helemaal niets meer van weten. Wisten hun ouders er nog van, de huidige generatie van rond de 60 wil weten waar hun grootouders “in de knaal” woonden. Door de lokale gidsen wordt bij de oude kerk ook steevast het verhaal verteld dat de kerk nu aan de buitenkant van het dorp ligt, maar er eens midden in heeft gelegen. De verbaasde toehoorders kunnen zich dat niet voorstellen. Het blijkt voor velen toch moeilijk te zijn om staande bij de kerk en kanaal zich een beeld te vormen waar precies het afgebroken gedeelte van de oude kern heeft gelegen.

Reeds in 1996 onderkenden dit overigens ook al de locale onderzoekers Harry Rouvroye en Louis Schreurs dit en schreven er het boek “Aanleg Julianakanaal 1935 “ Elsloo, Stein, Urmond (ISBN 90-70692-26-0) over. Echter dit boek is al lang uitverkocht en voor velen is de informatie niet meer bereikbaar.
Wel kan men in het Historiehuis van de Maasvallei (voorheen Streekmuseum de Schippersbeurs) te Elsloo nog terecht. Hier worden een uitgebreide collectie foto’s e.a. met uitgebreide toelichting tentoongesteld.

Historiehuis van de Maasvallei
Op de Berg 4 - 6, 6181 GT Elsloo (Lb), telefoon 046 4376052
e-mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. Dit emailadres is beveiligd tegen spambots, u heeft javascript nodig om het te kunnen bekijken
www.historiehuismaasvallei.nl

Om toch aan de vraag naar meer info over de oude Berg en aanleg van het kanaal te voldoen, hebben we besloten aan deze historische reeks extra afleveringen over het Julianakanaal toe te voegen. Niet het technisch verhaal, maar het verhaal van de huizen en de mensen.

De kerk niet meer in het midden

De opkomende kolenindustrie in Limburg veroorzaakt rond 1900 een grote behoefte aan een waterweg naar Noord-Nederland. Voor de hand ligt kanalisatie van de Maas. Het is daarom dat Belgische en Nederlandse ingenieurs overleg plegen over de mogelijkheden om de Grensmaas te kanaliseren. Maar dit gaat niet door. De Nederlanders willen een diepte van 4,5 meter om het geschikt te maken voor grote schepen. Maar de Belgen willen de Grensmaas niet dieper maken dan 2.6 m. Dat is dan minder diep dan de Zuid Willemsvaart die 3 tot 5 meter gaat. Grotere schepen dienen dan via Antwerpen te blijven varen en niet via de grote concurrent Rotterdam. Dit overleg duurt tot 1912 maar de samenwerking loopt om meerdere redenen steeds stroever en uiteindelijk stuk. Ze gaan allebei voor een apart kanaal. De Nederlanders voor het Julianakanaal en de Belgen voor het Albertkanaal.
“We werpen de Maas in de Schelde” riepen de Belgen.

Nederland begint met het graven in 1925. Het kanaal zal 35km lang worden. Er wordt van twee kanten gewerkt. Vanuit Maastricht en vanuit Maasbracht werkt men toe naar het sluitstuk bij Elsloo/Stein. In Elsloo moesten ze door een plateau graven waarop ook het dorp lag.... Daardoor moesten aan de westkant van de kerk 43 huizen, de school en gemeentehuis verdwijnen. De kerk bleef gelukkig behouden maar lag voortaan niet meer midden in het dorp maar aan de rand van de bebouwde kom.

De bewoners van de te slopen huizen kregen goed betaald en bouwden oostwaarts langs de uitvalswegen nieuwe, betere huizen. Dit compenseerde veel. Niemand heeft het afgraven dan ook betreurd, hooguit bleef wat weemoed leven. Het kanaal heeft gemiddeld een miljoen gulden per kilometer gekost, wat voor die tijd relatief goedkoop was.

Mijngangen onder het kanaal

De Staatsmijn Maurits in Geleen ontgon vanaf 1926 de rijke kolenlagen op verschillende dieptes. Dit betekende ook dat er mijngangen kwamen onder haar concessiegebied. Nadat de kolen gewonnen waren verwijderde men de stutten en de ontkoolde ruimtes gangen stortten onder druk van de bovengrond in. Dit had natuurlijk ook effecten op de bovengrond. Hier traden verzakkingen op, huizen en wegen scheurden, terreinen zakten meters diep. Onder het grondgebied van Elsloo werd geen steenkool gedolven, waardoor er hier ook geen verzakkingen optraden.

Staatsmijn Maurits, SBB Stikstof Bindings Bedrijf in 1949 (Foto Nationaal Archief, rechtenvrij)

Bij het graven van het Julianakanaal werd daar al op gerekend. De waterdruk zou natuurlijk ook voor meer druk in de ondergrond zorgen, zo redeneerde men. Ook de bruggen werden daarom zo licht mogelijk uitgevoerd. De dijken en bruggen zouden -in gelijke mate van de verzakkingen- verhoogd moeten worden. De dijken bij Stein zijn dan ook een paar keer inderdaad verhoogd.

Er werd zelfs rekening gehouden met een extra sluis bij Elsloo. Bij Stein/Urmond loopt het Julianakanaal over een lengte van ca 7 km boven het zgn. “zakkingsgebied” van de SM Maurits. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft men de dijken bij Stein/Urmond vanwege mijnverzakkingen dan ook moeten verhogen. 

Gedeelte van huidige oude kern. Foto © Bert Ramakers Fotografie, Geulle (met dank voor gratis beschikbaarstelling)

Gehele oude kern (Uit collectie Streekmuseum Elsloo)

Afbeelding: Kaart van de oude kern 1925. Een gelijke hoeveelheid huizen verdween bij de aanleg van het Julianakanaal. In rood de afgravingslijn.

De werkzaamheden.
De werkzaamheden voor de aanleg van het Julianakanaal begonnen in de herfst van 1925. Meerdere grote aannemers werkten aan dit project. Het kanaal dat loopt van Masstricht naar Maasbracht heeft een lengte van 35 kilometer, de aanleg heeft ongeveer 35 miljoen guldens gekost. Er werd van twee kanten gewerkt: vanaf Maastricht in noordelijke richting, vanaf Maasbracht in zuidelijke richting. De twee grootste aannemers waren van Hattem en Blankevoort en Den Breejen en van de Boout. Rijkswaterstaat besteedde steeds stukken van meerdere kilometers lengte aan. Uiteindelijk belandde men in Elsloo-Stein waar de Scharberg moest worden afgegraven. Dit was een tamelijk riskant karwei waarbij men steeds rekening moest houden met wateroverlast door de aanwezige wateraders. De werkzaamheden begonnen in September 1929. Probleem was hier dat men 43 woningen, het gemeentehuis en de school moest slopen. Men ging dan ook uit van een geleidelijke sloop. In totaal moesten ruim 3 miljoen kubieke meter grond worden verzet. De ene helft werd naar de zuidelijke dijken richtring Maastricht vervoerd, de andere helft naar de dijken in noordelijke richting. In 1932 werd het deel Maastricht –Elsloo gevuld met water. Het gedeelte Born-Maasbracht werd in 1933 gevuld. In Mei 1934 werd dit deel geopend. Einde 1934 werd ook het deel Elsloo-Born met water gevuld. En op 16 September 1935 werd het gehele kanaal geopend. (tekst H. Rouvroye).

De Berg
Op de Berg en Onder de Berg waren een belangrijk deel van het oude Elsloo. Onder de Berg was een latere aanduiding voor de huizen die lagen vanaf het huidige kasteel tot aan de Maas. Op de Berg was de aanduiding voor de (verdwenen) huizen vanaf de Schippersbeurs tot achter de St. Augustinuskerk. Blijkbaar bestond hier nog een buurtschap met de naam Achterberg en zijn we vermeldingen van huizen tegengekomen die “In de Berg” lagen. Aan het eind van de bebouwing van “Op de Berg” begonnen de verbindingswegen naar Stein en Meers (zie Jodenstraat) en de diverse voetpaden door het Elserveld. Onder de Berg verdween geheel en Op de Berg voor het grootste deel door de aanleg van het Julianakanaal. De oude Berg was een vrij dicht bebouwd gebied, waarvan in het verleden veel bewoners op een of andere manier betrokken waren bij de scheepvaart of visserij op de Maas.

De gele lijn is het midden van het kanaal. De rode aaneengesloten lijnen zijn de begrenzing van het afgegraven gebied. Op de plaats van de cirkel ligt nu de brug. De onderste weg op de kaart was ten tijde van de vervaardiging van deze kaart al verdwenen (was overgenomen van oude kaarten) Bij de afbraak restte nog maar een klein restant links naast het woordje Elsloo. Hier stond ook de waterpomp voor dit deel van het dorp.
De naam “Berg” is een afkorting van de naam “Huysberg”. Het “Huys” was het oude kasteel in de Maas. Huysberg betekend hier dus eigenlijk de helling van of bij het kasteel. Gezien de ligging ten opzichte van het oude kasteel in de Maas een voor de hand liggende benaming.

Voetpaden en stegen
Op en rond de Huysberg bevonden zich verder diverse stegen en voetpaden voor die de straten onderling verbonden. Zo was er voor de aanleg van het kanaal op de Berg nog een klein op de helling doodlopend wegrestant over bij de waterpomp.
Dit was een restant van de Huisbergsteeg en in het verlengde ervan het Huysberg-voetpad. Hoewel die tot de aanleg van het kanaal al afgespoeld waren, komen ze toch nog op de laatste kadasterkaarten van dit gebied voor. Oorspronkelijk was dit voetpad de hoofdstraat, “de Straet” in het aller oudste Elsloo en lagen er huizen langs. (zie vvtn deel 19) Maar deze weg verviel tot steeg en voetpad. Dit heeft alles te maken met het oprukken van de Maas, waarbij de verder van de Maasdalrand afgelegen straten de functies van de afgespoelde wegen overnamen. Verder bestond er een Bergvoetpad , dit had de bijnaam de “Strontgats” Dit voetpad begon in het beschreven doodlopende stukje weg en daalde de Berg af naar de weg die naar het veer en naar de Maas ging. De huidige verbinding, de trappen tussen Op de berg en de Maasberg, is de opvolger hiervan.

Foto: Het afgebroken gedeelte. Het gebouw rechtsonder is de nog bestaande oude pastorie bij de oude St Augustinuskerk. (Uit collectie Streekmuseum Elsloo)

De huidige situatie. De oude pastorie in gearceerde circel links van de kerk. (Uit collectie Streekmuseum Elsloo)

Links:

+ Blog over sluizen en bruggen van het Julianakanaal